بررسی عناصر داستانی در حکایات «جانور محور» مثنوی مولوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری،دانشگاه فرهنگیان

چکیده

مثنوی به ‌سبب ساختار داستانی‌اش، همواره مورد توجه بوده است. شاید شخصیت‌پردازی‌های مبتنی بر عناصر داستانی، این اثر بی‌بدیل عرفانی را به یک شاهکار ادبی تبدیل کرده است؛ چراکه پرداختن به نقش‌آفرینی پدیده‌های غیر انسانی، خصوصاً شخصیت‌های جانوری و شناسایی کارکردهای مثبت یا منفی و رمز‌گشایی از آن‌ها، به ما در درک مفاهیم پیچیدة مثنوی کمک شایانی می‌کند. بنابراین داستان‌های مثنوی فقط وسیله‌ای در خدمت تفهیم و شرح مفاهیم انتزاعی و عرفانی یا اخلاقی نیستند، بلکه این داستان‌ها با ساختار ویژة مبتنی بر عناصر داستانی حیطه‌های «معرفت‌شناسی»، «‌انسان‌شناسی»، و «هستی‌شناسی»‌ را نیز دربر دارند.
در این مقاله، سعی شده است به تحلیل و بررسی داستان‌ها‌ی مبتنی بر شخصیت‌های جانوری در مثنوی، مطابق با معیارهای منتقدان ادبی معاصر دربارة عناصر داستانی، پرداخته شود تا معلوم شود که مولوی، با وجود فاصلة زمانی بسیار با عصر ما، به رعایت و کاربست بسیاری از عناصر داستانی مثل شخصیت‌پردازی، طرح (پیرنگ)، نوع داستان، گفت‌وگو، درون‌مایه، و شیوة روایت پای‌بند بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Fictional Elements in the Animal-Oriented Anecdotes of Molavi's Mathnavi

نویسنده [English]

  • Hatam Zandi
Ph. D Student in Literature and Persian Language and Lecturer in Farhangian University, Tehran
چکیده [English]

Due to its narrative structure, Mathnavi has always been at the center of attention. Probably the characterizations based on fictional elements have turned this unique mystical work to a literary masterpiece, since the role-playing of non-human phenomena, especially animal characters, as well as decoding them and identifying their positive or negative functions greatly help us in understanding the complicated concepts of Mathnavi. Therefore, the stories of Mathnavi not only serve as a means for explaining the abstract, mystical, or ethical concepts, but also, due to their particular structure based on fictional elements, contain the ‘epistemological’, ‘anthropological’, and ‘anthological’ domains.
The present paper aims to study the Mathnavi stories which are based on animal characters in terms of the standards used by the contemporary literary critics. The results showed that Molavi, in spite of his long temporal distance with us, was committed to using many fictional elements such as characterization, plot, type of story, dialogue, theme and type of narration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Molavi
  • Mathnavi
  • fictional elements
  • animals
  • characters
منابع
آسابر، آرتور (1380). روایت در فرهنگ عامیانة رسانه و زندگی روزمره، ترجمة محمد‌رضا لیرادی، تهران: سروش.
امامی، نصرالله (1387). «روایت و دامنة زمانی روایت در قصه‌های مثنوی»، مجلة ادب‌پژوهی، ش 5.
براهنی، رضا (1362). قصه‌نویسی، تهران: نشر نو.
بهشتی، الهه (1375). عوامل داستان، تهران: نشر برگ.
جعفری، اسدالله (1381). «قصه و قصه‌پردازی در مثنوی»، مجلة ادبیات داستانی، ش 62.
حسینی، محمد (1384). ریخت‌شناسی قصه‌های قرآن، تهران: ققنوس.
رازی، ابوالفتوح حسین بن علی (1325). تفسیر ابوالفتح، تصحیح مهدی الهی قمشه‌ای، ج 1، تهران: علمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1374). «از قصه‌های مثنوی»، مجموعة مقالات نامة شهیدی، به اهتمام علی‌اصغر محمدخانی، تهران: طرح نو.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1370). با کاروان حله، تهران: علمی.
شعبانی، معصومه (1386). شاخة مرجان، تهران: ثالث.
شمیسا، سیروس (1381). انواع ادبی، تهران: فردوس.
کالر، جاناتان (1382). نظریة ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
مندنی‌پور، شهریار (1383). ارواح شهرزاد، تهران: ققنوس.
مولوی، جلال‌الدّین محمّد بلخی (1363). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد. ا. نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.
منشی، نصرالله (1386). کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال (1376). عناصر داستان، تهران: سخن.
نبی‌لو، علی‌رضا (1386). «تأویلات مولوی از داستان‌های حیوانات»، فصل‌نامة پژوهش‌های ادبی، ش 16.
همینگز، ف. و. ج. (1375). «رمان واقع‌گرا در اروپا»، ترجمة سوسن سلیم‌زاده، مجلة ارغنون، ش 9 و 10، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی.