بوطیقای روایت در منظومه‌های عاشقانۀ رمزی و تمثیلی بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

چکیده

در این مقاله که به شیوۀ توصیفی و تحلیلی نگاشته شده‌است، مطابق نظریۀ ریخت‌شناسی پراپ، به تحلیل و مقایسۀ ساختار روایی 13منظومۀ عاشقانۀ رمزی و تمثیلی پرداخته شده‌است. این منظومه‌ها ورای ظاهر عاشقانه و روایی، به سبب بن‌مایه‌های رمزی، تمثیلی و عرفانی در میان منظومه‌های عاشقانۀ ادبیات فارسی، ساختاری متمایز دارند. نتایج حاصل از پژوهش، پس از تجزیه و تحلیل منظومه‌ها بر اساس الگوی روایی پراپ و همچنین کشف پیوند بینامتنی مشترک میان آن‌ها، بیانگر این است که منظومه‌ها از لحاظ ساختار، کارکرد، شخصیّت، مشابه و نزدیک به هم هستند و از قراردادهای تقریباً یکسانی پیروی می‌کنند. این منظومه‌ها بر مبنای 19 کارکرد اصلی و چهار تیپ شخصیّتی(قهرمان، شاهزاده‌خانم، یاریگر و شریر) بنا نهاده شده‌اند. طرح کلی روایت در منظومه‌ها، گویای ساختار روایی مشابه آن‌ها است که به صورت تغییر وضعیت از حالت متعادل و بازگشت دوباره به حالت تعادل است. بر این اساس با توجّه به نحوۀ به هم ریختن تعادل و حرکت‌آفرینی در صحنۀ آغازین قصه‌ها، دو الگوی کلی برای ساختار روایی داستان‌ها وجود دارد: 1.حرکت‌آفرینی بر اساس نیاز 2. حرکت‌آفرینی بر اساس نیاز و شرارت شریر.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Poetics of Narrative in Allegorical and Symbolic Poetic Romances Based on Vladimir Propp's Model

نویسندگان [English]

  • Isa Darabpour 1
  • Ali Garavand 2
  • Hhassan Soltanikoohbanani 3
1 Phd Student of Persian language and literature, Ilam University, Ilam, Iran, isa_dar@yahoo.com  Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran.
چکیده [English]

This paper which has been written in a discriptive-analytic manner analyzed and compared the narrative structure of 13 allegorical and symbolic poetic romances. Beyond their romantic and narrative appearance, due to their allegorical, symbolic and mystical themes, these poetic romances have a distinct structure among Persian poetic romances. After analyzing the poetic romances according to Propp's narrative model and discovering a common intertextual link between them all, research results revealed that these romantic poems are similar and close to each other in terms of their structure, function and personality, and that they follow almost the same conventions. These romances are based on 19 main functions and four personality types (hero, princess, helper and villain). The outline of the narrative in these romances indictates the similar structure in them which is a change from equilibrium and a return to a state of equilibrium again. Accordingly, considering the way in which equilibrium and movement are disturbed in the opening scene of the tale, there are two general patterns for the narrative structure of the tales: 1. movement-creation based on the need 2. movement-creation based on the need and wickedness of the villain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morphology
  • Structural Analysis
  • Symbolic and Allegorical Poetic Romances
آقایی میبدی، فروغ(1392)، «پیش‌درآمدی بر مطالعۀ روایت و روایت‌پژوهی»، کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال چهارم، شمارۀ دوم، صص 1- 19.
احمدی، بابک(1380) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
اخوت، احمد(1371)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
اسکولز، رابرت(1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
اهلی شیرازی، محمد(1344)، کلیات اشعار، تصحیح حامد ربانی، تهران: سنایی.
ایگلتون، تری(1383)، پیش درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀعباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
پراپ، ولادیمیر(1396)، ریخت­شناسی قصه­های پریان، ترجمۀ فریدون بدره­ای، تهران: طوس.
پگاه خدیش(1391)، ریخت­شناسی افسانه­های جادویی ایرانی، تهران: شرکت علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی(1383)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
جامی، نورالدین عبدالرحمن(1373)، سلامان و ابسال، به کوشش محمد روشن، تهران، اساطیر.
حسینی شیرازی، محمد حسین(1386)، مثنوی مهر و ماه، تصحیح  کاووس حسن‌لی و کاووس رضایی، شیراز: نوید.
خواجوی کرمانی، کمال الدین ابوعطا(1370)، گل و نوروز، به اهتمام کمال عینی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ذوالفقاری، حسن(1394)، یکصد منظومۀ عاشقانۀ ادبیات فارسی، تهران: چرخ.
زرقانی، سید مهدی و قربان صباغ، محمودرضا(1395)، نظریۀ ژانر(نوع ادبی)، تهران: هرمس.
زلالی خوانساری، محمد حسن(1385)، کلیات زلالی خوانساری، تصحیح سعید شفیعیون، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ساوجی، جمشید(1348)، مثنوی جمشید و خورشید، به اهتمام ج. پ. آسمون و فریدون وهمن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
فتاحی نیشابوری، مولانا محمد بن یحیی سیبک(1387)، حسن و دل، تصحیح حسن ذوالفقاری و پرویز ارسطو، تهران: چشمه.
فلاحی، صادق(1388)، رمز و تمثیل در منظومه­های عاشقانۀ تمثیلی، رسالۀ دکتری. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
قمی، خواجه مسعود(1409هـ. ق)، شمس و قمر، تصحیح سیدعلی آل­داوود، اسلام­آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
کاتبی نیشابوری، شمس الدین محمد بن عبدالله(بی تا)، مجمع البحرین، نسخۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
کالر، جاناتان(1382)، نظریۀ ادبی،ترجمۀ فرزانۀ طاهری، تهران: نشر مرکز.
گراوند، علی( 1388)، بوطیقای قصه در غزلیات شمس، تهران: انتشارات معین، مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی.
نثاری تونی(1368)، سرو و تذرو، تصحیح محمد جعفر یاحقی، تهران: سروش.
نزل آبادی، محمد(1382)، مثنوی جمال و جلال، به تصحیح شکوفۀ قبادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
وحید قزوینی، محمد طاهر(1388)، ناز و نیاز، تحقیق و تصحیح ذبیح الله حبیبی نژاد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.