طبقه‌بندی و تحلیل ساحت‌های محتوایی اشعار میرزاعبدالله گرجی اصفهانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد ، ایران .

2 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد ، ایران .

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، ایران .

چکیده

میرزاعبدالله گرجی اصفهانی ازجمله اطعمه‌سرایان شاخص قرن سیزدهم بوده که با توسل به یکی از شاخه‌های مرتبط با طنز یعنی نقیضه‌سازی، اشعار درخور توجهی سروده و از خلال آن، هم هنر طنزپردازی خود را نشان داده و هم کمبودها و کاستی‌های موجود در زمانۀ خویش را به تصویر کشیده است. نویسندگان بر آن بوده‌اند در وهلۀ اول، تعریفی واحد از نقیضه ارائه دهند و به دنبال آن کوشیده‌اند نقیضه‌های گرجی اصفهانی را واکاوی کنند. هدف این مقاله بررسی ریزبینانه و جزءنگرانه نقیضه‌ها از طریق تحلیل محتوایی و رسیدن به اطلاعات ارزشمندی است که کمتر بدان توجه شده است. از خلال این نقیضه‌ها می‌توان به چهار ساحت بسامددار در اشعار شاعر پی برد. در ساحت «روانشناختی و فردی» شاعر با ابراز اشتیاق افراط‌گونه خود به خوراکی‌ها درصدد است تا به نوعی هم کمبودها و کاستی‌های عاطفی و روانی خود را ابراز کند و هم میل به خوردن را از طریق دیدن و بوییدن و چشیدن و حتی لمس‌کردن غذا نشان دهد. ساحت «فرهنگی و اجتماعی» اشعار میرزاعبدالله گرجی اصفهانی حاوی اطلاعات مفیدی است که در خصوص باورهای عامیانۀ مرتبط با خوراکی‌ها ارائه گردیده است. ساحت «تاریخی و اقتصادی»، معطوف به تاریخ عصر شاعر، روابط با کشورهای همسایه و اوضاع اسف‌بار اقتصادی و پیامدهای ناگوار آن چون فقر و گرسنگی و قحطی است. در ساحت «دینی و مذهبی» هم شاعر به انتقاد از زاهدان ریایی و تفاوت ظاهر و باطن آنان پرداخته است. بخشی از این چشم‌اندازها به‌ویژه در رویه‌های ظاهری اشعار، سرگرم‌کننده و طنزآمیز است؛ اما با نقب‌زدن به لایه‌های پنهانی این نقیضه‌ها طنز تلخ و جنبه‌های انتقادآمیزی نمایان می‌شود که در شناخت زندگی و زمانۀ شاعر بسیار حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Content analysis of Mirza Abdullah Gorji Esfahani's parodies

نویسندگان [English]

  • Faezeh Kuhijid 1
  • Ghorbanali Ebrahimi 2
  • Mehrdad Chatraei 3
1 Ph. D. Student of Persian Language and Literature, Najafabad Branch، ‎Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature Department, Najafabad Branch, ‎Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature Departmen, Najafabad Branch, Islamic Azad University , Najafabad, Iran
چکیده [English]

Mirza Abdullah Gorji Esfahani was one of the famous poets of the thirteenth century who, according to one of the branches related to humor, namely parody, wrote important poems and with its help, he showed his art of humor and showed the shortcomings and shortcomings of his time. . The authors of this article first intended to provide a single definition of parody and then tried to examine the poet's parodies. The purpose of this article is to examine parodies in detail through content analysis and to obtain valuable information that has received less attention. Through these parodies, one can get acquainted with the psychological, social, economic, religious, etc. views of the poet. Some of these perspectives are entertaining and humorous, especially in the superficial layers of the poems; But by delving deeper into the hidden layers of these parodies, bitter humor and critical aspects emerge that are very important in understanding the life and time of the poet. Another important point is the useful information that the poet provides about the popular beliefs related to foods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parody
  • Mirza Abdullah Gorji Esfahani
  • Poetry about food
  • content analysis
  1. اخوان ثالث، مهدی، (۱۳۹۰)، نقیضه و نقیضه‌سازان، تهران، زمستان.
  2. اشتها، عبدالله بن فریدون، ۱۳۸۷، تصحیح و تحشیۀ دیوان میرزا عبدالله گرجی اصفهانی (متخلص به سرگشته و اشتها)، به تصحیح الهه حریرساز، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان.
  3. اشتها، عبدالله بن فریدون، ۱۳۷۰، دی‍وان‌ م‍ی‍رزاع‍ب‍دال‍له‌ گ‍رج‍ی ‌اص‍ف‍ه‍ان‍ی‌ م‍ت‍خ‍ل‍ص‌ ب‍ه‌ اش‍ت‍ه‍ا، به کوشش امین خضرایی و مقدمۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: خضرایی.
  4. اصلانی، محمدرضا، (۱۳۸۴)، «نگاهی به چند اصطلاح و موضوع رایج در هنر طنز»، نشریۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارۀ۷۳، صص۷۸-۸۳.
  5. انوشه، حسن، (۱۳۷۶)، فرهنگنامۀ ادبی فارسی (گزیدۀ اصطلاحات و مضامین و موضوعات ادب فارسی)، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  6. بهمنی مطلق، یدالله و مرضیه مالکی، (۱۳۹۴)، «بررسی مفهوم تعارض و انواع آن در فن جواب در شعر فارسی از آغاز قرن ششم»، نشریۀ کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال۶، شمارۀ۱، صص۷۱-۹۴.
  7. جوادی، حسن، (۱۳۶۵)، «تقلید مضحک و کنایۀ طنزآمیز»، نشریۀ آینده، سال۱۲، شمارۀ۳و۴، صص۱۲-۲۲.
  8. حلبی، علی‌اصغر، (۱۳۶۴)، تاریخ طنز و شوخ‌طبعی در ایران، تهران، بهبهانی.
  9. داد، سیما، فرهنگ اصطلاحات ادبی (واژه‌نامۀ مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی به شیوۀ تطبیقی و توضیحی)، (۱۳۸۰)، تهران، مروارید.
  10. رستگار فسایی، منصور، (۱۳۸۵)، «طنز بوسحاق اطعمه»، نشریۀ قند پارسی، شمارۀ۳۵، صص۱۲۵-۱۴۲.
  11. زیرک، نصرالله، (۱۳۹۰)، «تحلیل ساختار و کارکرد پارودی دیوان البسۀ نظام قاری یزدی»، نشریۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد مشهد)، شمارۀ۲۹، صص۱۳۸-۱۵۵.
  12. صدریان،‌ محمدرضا،‌ (۱۳۸۹)، «تحلیل تعاریف نقیضه»،‌ نشریۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ۱۸، صص۱۷۱-۲۰۲.
  13. عرب‌نژاد، زینب و دیگران، (۱۳۹۵)،‌ «اصطلاح‌شناسی تطبیقی نقیضه و پارودی»، نشریۀ ادبیات تطبیقی، سال۸، شمارۀ۱۵، صص۲۴۵-۲۶۷.
  14. عرب‌نژاد، زینب، ۱۳۹۶، «وجوه نقیضه‌پردازی در اشعار نظام‌الدین قاری یزدی»، نشریۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش۱۴، صص۲۲۵-۲۴۹.
  15. فلاح قهرودی، غلامعلی و زهرا صابری تبریزی، (۱۳۸۹)، «نقیضه و پارودی»، نشریۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، شمارۀ۴، صص۱۷-۳۲.
  16. قاسمی‌پور، قدرت، (۱۳۸۸)، «نقیضه در گسترۀ نظریه‌های ادبی معاصر»،‌ نشریۀ نقد ادبی، سال۲، شمارۀ۶، صص۱۲۷-۱۴۷.
  17. مراغه‌ای، زین‌العابدین، (۱۳۶۱)، سیاحت‌نامۀ ابراهیم‌بیگ، تهران، سپیده
  18. موسوی گرمارودی، سیدعلی، (۱۳۸۰)، دگرخند؛‌ درآمدی کوتاه بر طنز و هزل و هجو در تاریخ و تاریخ معاصر، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  19. همایی، جلال‌الدین، (۱۳۴۳)، گزیدۀ دیوان سه شاعر اصفهان از خاندان‌های همای شیرازی، تهران، کتابفروشی فروغی.