تحلیل و بررسی خسرو وشیرین نظامی با محوریت مناظره خسرو و فرهاد با استفاده از مؤلّفه‌های رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره‌ی دکتری رشته‌ی زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.،

2 استاد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

یکی از روش‌های بررسی متن، رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف است که در بررسی متن به بافت موقعیتی و گفتمانی آن توجه ویژه، و در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی می‌شود. در این مقاله کوشیده شد تا با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان به بررسی منظومه‌ی خسرو و شیرین نظامی با محوریّت مناظره‌ی خسرو و فرهاد پرداخته شود. در بررسی متن و در سطح توصیف، با دو نوع موضع‌گیری در قالب مناظره‌ی فرهاد و خسرو مواجه هستیم که از منازعه‌ی بین دو طبقه فرودست و فرادست نشان دارد. در سطح تفسیر، زمینه‌ و بافتار اجتماعی متن حاکی از مدح نهاد دربار است که در نتیجه‌ی آن ایدئولوژی حاکم، بر متن نمایان می‌شود. در سطح تبیین، متن نه در صدد مقابله با ایدئولوژی غالب بلکه در پی مشروعیت دادن به آن است. در نهایت، متن مناسبات قدرت را بازتولید کرده و سعی شده است به تثبیت و تداوم آن همّت گمارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis and study of Khosrow and Shirin Nezami with the focus on the debate between Khosrow and Farhad, Using the components of Fairclough's critical discourse analysis approach

نویسندگان [English]

  • Hamid Moradi 1
  • Ahmad Ghanipour Malekshah 2
  • Morteza Mohseni 3
1 *Ph.D. Student, Department of Persian Language and Literature, Babolsar Faculty of Literature and Humanities, Mazandaran University,Babolsar,Iran.
2 Professor of the Department of Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
3 Professor of the Department of Persian Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

One of the methods of examining the text is the approach of Fairclough critical discourse analysis, which take into consideration it's situational and discourse context and examine the text at three levels of description, interpretation and explanation. In this article, an attempt is made to study the versified poem of Khosrow and Shirin of Nezami with a critical discourse analysis approach, focusing on the debate between Khosrow and Farhad. In examining the text and at the level of description, we are faced with two types of stances in the form of Farhad and Khosrow debates, which indicate a conflict between the lower and upper classes. At the level of interpretation, the social context indicates the praise of the court institution, as a result of which the ruling ideology appears on the text. At the level of explanation, the text does not seek to confront the dominant ideology but to legitimize it. Finally, the text has reproduced power relations and has tried to establish and maintain it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Critical Discourse Analysis
  • Nezami
  • Khosrow and Shirin Nezami
  • power Legitimacy
  1.  

    کتاب­نامه

    1. احمدی، بابک. (1393). از نشانه­های تصویر تا متن. تهران: نشر مرکز.
    2. اردانی رضایی، فضل­الله. (1387). نقد تحلیلی_ تطبیقی منظومه «خسرو و شیرین» و « لیلی و مجنون» نظامی گنجوی. پژوهشنامه ادب غنایی1387، شماره11، صص112-87.
    3. آقا گل زاده، فردوس.(1394). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ سوم. انتشارات علمی فرهنگی.
    4. آقا گل­زاده، فردوس. (1386) «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات». ادب‌پژوهی. شماره اول:17-27.
    5. اقبالی، ابراهیم. (1383). مقایسه داستان خسرو و شیرین فردوسی با نظامی. دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره جدید، شماره سوم، پاییز و زمستان1383، صص136-125.
    6. بهرام‌پور، شعبان علی. (1372). درآمدی بر تحلیل گفتمان. کتاب مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی به اهتمام محمد رضا تاجیک. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
    7. پاریزی، باستانی. (1373). سلجوقیان و غٌز در کرمان(افضل­الدینابوحامد کرمانی؛ تحریر محمد ابراهیم خبیصی)؛ مقدمه، تصحیح و تحشیه باستانی پاریزی. ویراست دوم. تهران:
    8. تبریزی، منصوره. (1386). ویژگی­های روانی و جسمانی زن و نقش آنها در رابطه عاشقانه در اشعار احمد شاملو و خسرو و شیرین نظامی. پژوهش زنان، دوره5، شماره 2، پاییز1386، صص128-109.
    9. حدادی، الهام و دیگران. (1391). کردار گفتمانی و اجتماعی در رمان مدار صفر درجه بر پایه الگوی تحلیل گفتمان فرکلاف. نقد ادبی، سال5، شمار18، ص49-125
    10. خرمی و خانی، مریم و مینو. (1396). تحلیل بازتاب نقاشی در جامعه قرن ششم با نگرش به آثار نظامی. مجله علمی_ پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر. شماره 51، صص70-61.
    11. خزانه­دارلو، محمد­علی و سلطانی، بهروز. (1391). مقاسه خسرو و شیرین نظامی با شیرین و خسرو روح الامین شهرستان .فصلنامه علمی و پژوهشی. «پژوهش زبان و ادبیات فارسی»، شماره25، صص49-29.
    12. داد، سیما. (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ4. تهران: مروارید.
    13. راوندی، محمد علی بن سلیمان.(1364). راحه الصدور و آیه السرور، تصحیح محمد اقبال و مجتبی مینوی. ج دوم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    14. زارع، ناصر، بلاوی، رسول، هاشمی تزنگی، زهرا. (1399). تحلیل گفتمان رمان «الحرب فی بر مصر» اثر یوسف القعید (براساس نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف). زبان و ادبیات عربی، 12(1)، 147-160. doi: 10.22067/jall.v12.i1.77205.
    15. سجودی، فرزان،اکبری، زینب اکبری. (1393). تحلیل انتقادی گفتمان «مقامات» مشایخ صوفیه، کهن‌نامه ادب پارسی، ٤(٥)، 73-97.
    16. سلطانی، سیّدعلی‌اصغر. (1384). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. فصلنامه علوم سیاسی.
    17. شمیسا، سیروس.(1369). انواع ادبی. تهران.
    18. شیری، قهرمان.(1398). تکوین و تکامل بهارنثر فارسی از عصر سامانی تا د­وره‌ی سلجوقی. تهران. انتشارات ورا.
    19. صالحی و پارسا، ژیلا، سید احمد رضا (1387). مقایسه خسرو و شیرین نظامی با شیرین و فرهاد الماس­خان کندوله­ای. کاوش­نامه زبان و ادبیات فارسی، سال نهم، پاییز و زمستان 1387، شماره17، صص152-130.
    20. صفا، ذبیح الله، (1373). «تاریخ ادبیات ایران جلد 2». تهران : انتشارات فردوسی – انتشارات مجید، چاپ سیزدهم.
    21. طغیانی و جعفری، اسحاق و طیبه. (1388). رویکرد اساطیری و روانشناختی به تولد نمادین شبدیز در خسرو و شیرین نظامی. بوستان ادب، سال اول بهار 1388، شماره 1. صص134-120.
    22. فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی(نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها). تهران: انتشارات سخن.
    23. فرکلاف، نورمن.(1379). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران. تهران. مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
    24. قاضی مرادی، حسن. (1387). استبداد در ایران؛ تهران: اختران، چاپ پنجم.
    25. قبادی، حسینعلی و دیگران. (1388) «تحلیل گفتمان غالب در رمان سووشون سیمین دانشور». فصلنامه نقد ادبی. دوره2. شماره6: 183-149.
    26. کریم­پور، نسرین. (1395). «تحلیل گفتمان انتقادی اقتصادی اشعار خاقانی». دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال 24، شماره81، پاییز و زمستان 1395، صص 255-224.
    27. کلانتری، عبدالحسین. (1391). گفتمان از سه منظر زبان­شناختی، فلسفی و جامعه­شناختی. تهران: جامعه­شناسان.
    28. گرجی، مصطفی و دیگران. (1391). «تحلیل گفتمان رمان کولی کنار آتش منیرو روانی­پور»، مجله بهار ادب، سال پنجم، شماره اول، پیاپی15، صص 79-90.
    29. نجفی، عزیزه، عباس­زاده، خداویردی، عدل پرور، لیلا. (1400). گفتمان انتقادی در داستان بچّه‌های قالیباف‌خانه هوشنگ مرادی کرمانی (براساس نظریه نورمن فرکلاف). مطالعات زبان فارسی، 4(7)، 157-176. doi: 4/jshd.2021.261318.1058.
    30. براتلو، فاطمه. (1401). درآمدی بر تقسیم کارِ طبقاتی به عنوان نمودی از مفهوم عدالت در شاهنامه فردوسی، کهن‌نامه ادب پارسی، ١٣(٢)، doi: 10.30465/cpl.2023.7383.
    31. نظامی گنجوی. (1378). خسرو و شیرین، به کوشش حسن وحید دستگردی، چاپ سوم.
    32. هلیدی، مایکل، حسن، رقیه. (1393)، زبان، بافت و متن ابعاد زبان از منظر نشانه­شناسی اجتماعی، مترجم محسن نوبخت، تهران: سیاهرود. چاپ اول.
    33. ون دایک، تئون.(1384). مطالعاتی در تحقیق گفتمان: از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، ترجمه گروه مترجمان.
    34. یار محمدی، لطف الله. (1383). گفتمان­شناسی رایج و انتقادی. چاپ اول. تهران: هرمس
    35. یورگنسن، فیلیپس.(1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.