سیر تطور شخصیت روایی روباه در حکایت‌های حیوانات از قرن 3تا قرن 9 هجری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا(س) ،تهران، ایران .

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا، تهران. ایران.

چکیده

کاربرد حکایت‌های حیوانات در طول زمان به دلایل اجتماعی، تاریخی، نظام های گفتمانی یا خلاقیت راویان آنها با تغییر و تطور در مؤلفه های ساختاری همراه بوده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که شخصیت روباه در حکایت‌های قرن 3 تا 9 چه تغییراتی داشته و این تغییر چه تأثیری بر سیر روایی حکایت داشته است. برای دستیابی به این هدف 33 حکایت از 18 کتاب در بازه زمانی ذکر شده، انتخاب و بر اساس دیدگاه کلی روایت شناسان ساختارگرا به ویژه آراء برمون بررسی شده است. روباه در حکایت‌ها در مقابل سایر شخصیت‌ها نقشی فعال و محوری دارد و سیر تحولی را از شخصیت منفی به مثبت طی می‌کند. در برخی ازکتب قرن ششم با تفاوت‌هایی در شخصیت روباه روبه‌رو می‌شویم. در برخی از حکایت‌ها روباه حیله‌گر و منفعت طلب گاهی به چهره‌ای چاره اندیش، عاقل و فریب خورده تبدیل شده و در برخی مواقع نیز حیله‌گری ناجی می‌شود. این حیوان متأثر از جریان عرفان و تصوف بیشتر به ارزش‌های درونی پی می‌برد؛ همچنین از صورت حیوانی فاصله گرفته و عهده‌دار نقش‌های انسانی مانند وزارت و نگهبانی می-شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The evolution of the narrative character of the fox in animal stories from the 3rd to the 9th century

نویسندگان [English]

  • Mahsa Shirani 1
  • Mahbood Fazeli 2
  • nasrin faghih malek marzban 2
1 Ph.D. Candidate of Persian Language and Literature, Alzahra University. Tehran. Iran.
2 Associate Professor, Department of Persian language and literature, Alzahra University. Tehran. Iran.
چکیده [English]

The application of fables over time to social and historical places, discourse systems or the creativity of their narrators have been associated with changes and developments in structural components. This article seeks to answer the question of what changes the character of the fox has had in the tales of the 3rd to 9th centuries and what effect this change has had on the story's narrative.33 anecdotes from 19 books have been selected from the 3rd to the 9th century and analyzed based on the general view of structuralist narratologists Especially Bermon's ideas. Most of the stories start from a state of imbalance. The fox not only plays an active and pivotal role in the stories, against other characters (rooster, duck, crow, wolf, lion, and snake); but also undergoes a transformation from a negative to a positive personality. In some books of the 6th century, we are faced with differences in the character of the fox, and the cunning and self-interested fox sometimes turns into a resourceful, wise and deceived figure, and sometimes becomes a cunning savior. This animal, influenced by the flow of mysticism and Sufism, realizes more inner values; Also, he distanced himself from the animal form and took on human roles such as ministry and guarding.
Keywords: Narrative-structuralist, fable, evolution character, fox, Claud Bremond
Introduction
Allegory in stories is a reflection of the discourse system and dominant thought in the society. The creativity of the narrators creates interesting changes in the narrative according to the discourse space and personal goals and beliefs. According to the author's class level and the target society, the stories can be a reflection of the court power structure, represent mystical ideas and concepts, or introduce the common people in moral and cultural fields.
The animal character represented in the stories undergoes a transformation due to several factors, both in speech and behavior, in relation to other animals or humans in the story, and in the communication of symbolic themes. The fox is one of the most used characters in Iranian fables. Obviously, this character represented in the course of Iranian discourse developments is the same in some of its characteristics and with changes in others.
Despite numerous researches, the development of animal characters in the historical course has not been discussed so far. Because animal characters, including the fox, are an allegory of groups and people with mentality and attitude and social classes. The importance of this research is that it can determine the course of thinking through the allegory of animal characters.
 
Materials and method
Anecdotes have many examples. In this article, the statistical population is limited to seven centuries from the 3rd to the 9th century. The books in which the stories of animals are used were reviewed and the stories in which the fox plays a role were extracted. In total, about 19 books and 32 anecdotes with the character of the fox were obtained. Due to the fact that structuralism pays attention to its structural components and its function and also considers extratextual components, structuralist narratology was used for analysis, and among them, Claude Bermon's theories on the analysis of the narrative course of the story and the function of the character of the fox It was used in the story. In the course of history, according to different discourses and personal taste and style of Poets and writers, the social roles and characteristics of the fox have been analyzed and by comparing the data, the changes in the personality of the fox have been investigated.
 
Discussion
According to Bermon's theory, the initial state, change and transformation and the state resulting from the transformation can be seen in the stories of animals in which the fox plays a role. This animal character plays a central role in all the stories with his speech and actions. Fox's characters traits can be seen in its intelligence and tact and its signs such as eloquence and interaction with other animals such as turtles, ducks, etc.
From the 3rd century to the 9th century, there is court and political, mystical, social and common discourse. According to each discourse, there are social roles and concepts and ideas that are reflected in the fables centered on the character of the fox. Based on this, political roles such as minister and lieutenant of the king are used for the fox. In mystical thought, he knows the value of the heart, and in social  and common discourse, fox is a teaching mother. In folk and social or political stories, he tries to maintain his position. In some stories, the personal goal is not important for him, but benefiting others, including humans, is his goal.
 
Result
With social changes and diversity of beliefs and styles, we are faced with the court fox, the fox who plays mystical roles, and the fox who represents the common people.
This animal character sometimes represents a power struggle and sometimes participates in understanding the universe and sometimes represents social roles and moral issues.
  The character of the fox in some discourses is positive and valuable, such as a mystic who knows the heart and a wise man who defends his life, and sometimes he is a negative character and the basis of his work is trickery and deception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative-structuralist
  • fable
  • evolution character
  • fox
  • . Claude Bremond
اسکولز، رابرت (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
بارت، رولان (1400)، درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت­ها و کشتی با فرشته،
    ترجمه محمد راغب. تهران: ققنوس.
بامشکی، سمیرا و نسیم زحمتکش (1393)، سیر داستان­های درونه­ای در ادبیات فارسی تا پایان قرن نهم، مجله کهن نامه پارسی، سال پنجم، شماره چهارم: ص 27 تا 53.
بخاری، عبدالله (1369)، داستان­های بیدپای، تصحیح پرویز ناتل خانلری و محمد
    روشن، چ دوم، تهران: خوارزمی.
پارسانسب، محمد (1394)، جستارهایی در قصه­شناسی، تهران: چشمه.
پاینده، حسین (1398)، نقد و نظریه ادبی، چ دوم، تهران: سمت.
­________  (1394)، نقد ادبی و دموکراسی، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.
پرینس، جرالد (1391)، روایت‌شناسی: شکل و کارکرد روایت، تهران: مینوی خرد.
پورنامداریان، محمدتقی (1390)، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی فرهنگی.
پیروزان، هادی (1398)، تاریخ اجتماعی شیراز در سده­های هفتم و هشتم، تهران: خاموش.
تایسن، لیسن (1392)، نقد ادبی و نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه مازیار حسین­زاده، تهران: نگاه امروز.
تامس، برانون (1401)، روایت مفاهیم بنیادی و روش های تحلیل، ترجمه حسین پاینده، چ سوم. تهران:مروارید
تقوی، محمد (1375)، حکایت­های حیوانات در ادب فارسی، تهران: روزنه.
خدیش، پگاه و فریده داوودی مقدم (1399)، الگوی روایی افسانه­ها و اسطوره­های ایرانی، تهران: سمت.
خوافی، مجد (1345)، روضه الخلد، مقدمه و تحقیق از محمود فرخ به کوشش حسین خدیو جم. تهران: زوار..
زرشناس، زهره (1375)، داستان سغدی میمون و روباه، نشریة فرهنگ، ش 17: صص 349-.358.
سجاسی، اسحاق بن ابراهیم (1368)، فرائدالسلوک، تصحیح نورانی وصال و غلامرضا افراسیابی، تهران: پاژنگ.
­­­­سعدی، مصلح بن عبدالله (1387)، بوستان، تصحیح  و توضحی غلامحسین یوسفی، چ نهم. ویراست دوم. تهران: خوارزمی.
سیمپسون، پاول (1398)، سبک­شناسی، ترجمه نسرین فقیه ملک مرزبان. تهران:  انتشارات دانشگاه الزهرا.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1379)، فرهنگ نماد، اساطیر، رویا و رسوم، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
صفا، ذبیح الله (1368)، تاریخ ادبیات در ایران، چ سوم، تهران: فردوسی.
طسوجی، عبدالطیف (1386)، هزار و یک شب (حکایت دلگشای پرندگان و حیوانات)، ترجمه ابراهیم اقلیدی، چ پنجم، تهران: مرکز.
ظهیری سمرقندی، محمد بن علی بن محمد (1349)، اغراض السیاسه فی اعراض السیاسه، به اهتمام و تصحیح جعفر شعار، تهران: دانشگاه تهران.
ظهیری سمرقندی، محمد بن علی بن محمد (1362)، سندباد نامه، به اهتمام و تصحیح و حواشی احمد آتش، تهران: فرزان.
عطار نیشابوری، فرید الدین (1399)، الهی‌نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین­ (1388)، منطق‌الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، ویرایش سوم، تهران: سخن.
فتوحی، محمود (1393)، بلاغت تصویر، چ سوم. تهران: سخن.
فلودرنیک، مونیکا (1399)، درآمدی بر روایت شناسی، ترجمه هیوا حسن­پور،اصفهان: نشر خاموش.
کپلی، پل، یان مانفرد و دیگران (1401)، نقد ادبی با رویکرد روایت شناسی، ترجمه حسین پاینده، چ دوم. تهران: نیلوفر.
منشی، نصرالله (1387)، کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی و زهرا کشاورز، چ سوم، تهران: بهزاد.
مولوی، جلال­الدین محمد  (1379)، مجالس سبعه، با تصحیح و توضیحات توفیق سبحانی. تهران: کیهان.
_______________ (1388)، مثنوی معنوی، شرح کریم زمانی، تهران: اطلاعات.
نظامی، الیاس بن یوسف (1378)، شرف­نامه، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان، چ سوم. تهران: قطره.
_________________ (1389)، مخزن­الاسرار، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان، چ سیزدهم، تهران: قطره.
واعظ کاشفی، حسین (1336)، انوار سهیلی، تهران: امیرکبیر.
وراوینی، سعدالدین (1394)، مرزبان­نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ سوم تهران: صفی­علیشاه.