بررسی زبانی اشعار درویش عباس گزی و فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

3 استادیار زیان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

چکیده

گویش گزی یکی از مهمترین گویش‌های برجا مانده از پهلوی اشکانی یا پهلوانیک در نواحی مرکزی ایران است که همواره هدف پژوهش بسیاری از محققان داخلی و خارجی قرار گرفته است. دیوان درویش عباس گزی قدیمترین و مهمترین اثر شعری در این زبان است که می‌تواند منبع موثری در شناخت عمیقتر در بررسی های زبانی این گویش واقع شود. در این تحقیق به بررسی اشعار درویش عباس گزی و فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی در سه سطح واجی، واژگانی و نحوی پرداخته شده‌است. زبان گزی و آذری کهن، بازماندگان زبان‌های ایرانی نو و در یک مجموعه زبانی هستند که می‌توانند به لحاظ زبان‌شناسی مورد مقایسه قرار گیرند. یافته‌های این پژوهش شباهت‌های بسیاری میان کیفیت آوایی و واژگانی دو شاعر نشان می‌دهد؛ مانند تحول واج «ژ» به «ی» در هر  دوگویش. هرچند تفاوت‌هایی در ساخت آوایی و نحوی سروده‌های درویش عباس و شیخ صفی دیده می‌شود. سخنان برجای مانده از دو متفکر، غالباً به صورت شعر و دارای منطق شعری(و در تنگنای وزن و قافیه) است. علاوه بر این هر دو شاعر  در این اشعار متاثر از ساختار زبان فارسی هستند. به طوری که بسیاری از واژه‌ها، ترکیب‌ها و الگوی دستوری برگرفته از فارسی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Linguistic study of Divan Darwish Abbas Gazi and Ṣāfī ad-Dīn Isḥāq Ardabīli

نویسندگان [English]

  • Rashin Mosazebi Jazi 1
  • Ghasem Sahrai 2
  • Saeid Zohreh Vand 3
1 PhD student at Lorestan University,, Khoram Abab, Iran
2 Assistant Professor of Persian literature at Lorestan University
3 Assistant Professor of Persian literature at Lorestan Universityy, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

Saeed Zohrevand[1]
Gazi dialect is one of the most important dialects which lefts from the Parthian or Pahlavanic  in the central regions of Iran and has always been the aim of research by many domestic and foreign scholars. Divan Darwish Abbas Gazi is the oldest and most important literal work in this language that can be an effective source for deeper knowledge in the linguistic studies of this dialect. In this research, the poems of Darvish Abbas Gazi and Fahlaviat of Sheikh Safi al-Din Ardabili have been studied in three levels: phonological, lexical and syntactic. Old Gazi and Azari languages are the remnants of modern Iranian languages in a linguistic subdivision that can be compared linguistically. The findings of this study show many similarities between the phonetic and lexical quality of the two poets; Like the evolution of the phoneme "ž" to "y" in both of them. However, there are differences in the phonetic and syntactic composition of the poems of Darvish Abbas and Sheikh Safi. The words left by the two thinkers are often in the form of poetry and have poetic logic (rhythm and rhyme). In addition, both poets in these poems are influenced by the structure of the Persian language. So that many words, combinations and grammatical patterns are derived from Persian
Keywords: Dialectology, Gazi dialect, Fahlaviat, Darwish Abbas Gazi, Sheikh Safi al-Din Ardabili
 
 
Abstract
Gazi dialect is one of the most important dialects which lefts from the Parthian or Pahlavanic in the central regions of Iran and has always been the aim of research by many domestic and foreign scholars. This dialect, which is part of the northwestern branch and among the central dialects of Iran, is a remnant of the modern Iranian languages, whose speakers speak this language in a small town located in the northwest of Isfahan. Barkhar region, which is frequently called "Balkhar", is a vast plain that is limited to the city of Isfahan from the south, Natanz and Mimeh from the north and northwest, Ardestan from the east, and Najaf Abad from the west. . Barkhar Plain, which is mentioned in old sources as a place between Isfahan, Qom, Kashan and Ray, has a semi-desert climate, hot and dry in summer; And it is cold and dry in winter. The population of this city is around 21,911 people and it is located in the north of Isfahan, is considered part of the central part of Shahinshahr and Meymeh according to the country's divisions, and historically it has always been a part of "Barkhar" region, and for this reason it is known as "Gaz Barkhar. The existence of written literature among the dialects and languages, however remote and with few speakers, is considered a precious treasure for linguistic and even anthropological researches, which are fortunately found in the Gazi language. In the past, central dialects were common throughout the Isfahan region and even the city of Isfahan. But apparently, since the Safavid era and with the expansion of the Persian language in the city and surrounding areas, these dialects gradually declined. The residents of this part of Iran, like many villages and small towns in Iran, have preserved their authenticity for centuries and have been spared from the sting of linguistic invasion. In the same way, the preservation of dialects and languages became effective in enriching Iranian literature and culture in such a way that in some of these dialects, precious literary works such as Divan emerged. One of its prominent examples is found in Gazi language. Diwan Darvish Abbas Gazi is the oldest and most important poetic work in this language, a type of Diwan poetry that dates back to the Qajar period. This divan is composed of various poetic forms, it contains more than three hundred ghazals, hundred odes, masnavis, quatrains and other poetic forms. This divan, which is named after its poet, was written by Darvish Abbas about 150 years ago. His poetry book is also called "Arshad Al-Ould". Most of these sonnets have mystical meanings and educational and moral nuances, but most of all romantic and mystical meanings are waved. Humor and jokes are the prominent features of Darvish Abbas Ghazi's poetry, which is the reason why his fellow speakers like his poetry. The importance of this forum is revealed when the researcher can learn many linguistic, historical, cultural, and anthropological points during it. Examining the language used in Divan Darvish Abbas Gazi shows that this dialect has undergone changes over the past hundred years. Among the significant phonetic changes, we can mention the removal of the final consonant of the present participle of the verb "to say", i.e. /vaz -/, and the removal of the abrasive chaknai from the beginning of some words. Another one of these changes is the pronunciation change of relative pronouns.
In this research, the poems of Darvish Abbas Gazi and Fahlaviat of Sheikh Safi al-Din Ardabili have been studied in three levels: phonological, lexical and syntactic. Old Gazi and Azari languages are the remnants of modern Iranian languages in a linguistic subdivision that can be compared linguistically. The findings of this study show many similarities between the phonetic and lexical quality of the two poets: Like the evolution of the phoneme "ž" to "y" in both. However, there are differences in the phonetic and syntactic composition of the poems of Darvish Abbas and Sheikh Safi. The words left by the two thinkers are often in the form of poetry and have poetic logic (rhythm and rhyme). In addition, both poets in these poems are influenced by the structure of the Persian language. So that many words, combinations and grammatical patterns are derived from Persian.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dialectology
  • Gazi dialect
  • Fahlaviat
  • Darwish Abbas Gazi
  • Sheikh Safi al-Din Ardabili
  1. ابوالقاسمی، محسن(1389) دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
  2. اسماعیلی، محمدمهدی، (1395) بررسی گویش گز برخوار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  3. باطنی، محمد رضا،( 1354) مسایل زبان شناسی نوین، تهران: انتشارات آگاه.
  4. براتی، محمود(1380)، «چرا گویش‌ها از بین می‌روند»، مجموعه مقالات نخستین گردهمایی پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی،به کوشش محمد دانشگر، تهران: انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی.
  5. بهار، محمدتقی(1381)، سبک‌شناسی،جلد اول، تهران: زوار.
  6. بهمنی مطلق، یدالله، خدادادی، محمد(1391) «بررسی و مقایسة ساختار زبانی چند اثر منثور عرفانی با محوریت کنوزالحکمه» کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال سوم، شمارة دوم، پاییز و زمستان، صص 15 -3
  7. پورخالقی، مهدخت(1381)، «قوشما و ترانه‌های بابا»مجموعه مقالات نخستین گردهمایی پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، تهران: انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی و دانشگاه تربیت مدرس.
  8. تفضلی، احمد(1350) اطلاعاتی درباره لهجه پیشین اصفهان، تهران: نامه مینوی.
  9. جهانگیری، نادر،( 1387) زبان، بازتاب زمان، فرهنگ و اندیشه، چاپ دوم، تهران: آگاه.
  10. حق‌شناس، حسن(1399) سخن‌سرایان کهن‌دیار گز، اصفهان: انتشارات کنکاش.
  11. دبیر مقدم، محمد،(1387)، زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی. مجله ادب پژوهی، شماره پنجم، ص 91-128.
  12. رضایتی کیشه‌خاله، محرم(1384) «تاملی دیگر در فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی»، نشریۀ گویش‌شناسی، شمارۀ 4، صص 128 تا 144.
  13. زمردیان، رضا(1379)، راهنمای گردآوری و توصیف گویش‌ها، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
  14. سامارین، ویلیام،(1378) زبان شناسی عملی، ترجمه لطیف عطاری، تهران: مرکر نشر دانشگاهی.
  15. سرکاراتی، بهمن(1385)، سایه‌های شکار شده، تهران: قطره.
  16. فاضل، احمد(1386) «ساختار فعل در گویش گزی»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ بیست و ششم، سال چهارم، صص 35 تا 53.
  17. کسروی، احمد، (1335) آذری یا زبان باستان آذربایجان. [چاپ چهارم]، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی شرق.
  18. کلباسی، ایران، 1370، فارسی اصفهانی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  19. کیا، صادق(1340) راهنمایی گرد آوری گویش­ها، تهران: انتشارات اداره­ی فرهنگ عامه.
  20. مقدسی،ابوعبدالله محمدبن احمد(1361) احسن‌التقاسیم فی معرفه‌الاقانیم، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
  21. ناتل خانلری، پرویز( 1343) زبان­شناسی و زبان فارسی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  22.                                                                                                                                                                                                                                              

    1. Wilhelm Eilers und Ulrich Schapka. (2012) Westiranische Mundarten aus der Sammlung ,:Franz Steiner Verlags, Stuttgart, vol : 1 :(P: 10; 34)