مجمع‌‌الفضلا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیارادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی

.

چکیده

نوشتن تذکرة ‌‌شعرا در حوزة رواج و گسترش زبان فارسی، بیش از همه در فرارودان و هند، سابقه و روایی دارد. پس از تألیف لباب‌‌الالباب، وقفة طولانی در نوشتن تذکره روی داد و در قرن نهم فقط تذکرة‌‌الشعرای دولتشاه نوشته شد، اما از اواخر قرن دهم تذکره‌‌نویسی به ویژه در هند رونق گرفت؛ در آنجا به دلیل وجود حکومت‌های ایرانی، محیط مناسبی برای حضور شاعران و نویسندگان فارسی‌‌زبان فراهم آمده بود. یکی از تذکره‌های مهم که در این دوره تألیف یافت، مجمع‌‌الفضلای محمد عارف بخارایی است که متأسفانه تاکنون تحقیق بایسته‌ای دربارة احوال مؤلف و کتابش انجام نگرفته است و اکثر محققان صرفاً به نقل سخنان عبدالحی حبیبی و علیرضا نقوی پرداخته‌اند و چیزی بر آنها نیفزوده‌اند. یکی از دلایل گمنامی مجمع‌‌الفضلا و مؤلفش، کمیابی نسخه‌های آن است. از این تذکره تنها دو نسخة شناخته‌‌شده وجود دارد؛ یکی در دانشگاه پنجاب لاهور و دیگری در دانشگاه تهران. در این مقاله کوشش می‌‌شود تا ضمن تحلیل و نقد تحقیقات پیشین دربارة تذکرة مجمع‌‌الفضلا، این تذکره بر اساس نسخة موجود در دانشگاه تهران، بررسی و معرفی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Majma’ al-Fuzala

نویسنده [English]

  • Alireza Shabanlou
Assistant Professor at the Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

Writing biography of poets in the area of thespread of Persian language has a long history and prevalence especially in Transoxiana and India. After the composition of Lubab al-Albab, a long pause in writing biography occurred. In the ninth century, only one biography, namely Tazkirah al-Shu'ara-yiDawlatshah, was written. However, from the late tenth century, writing biography flourished especially in India, where due to the existence of Iranian governments, a suitable environment for poets and Persian writers wascreated. A major biography written at that time was Majma’ al-Fuzala written by Muhammad Aref Bukhara’i. Unfortunately, there has been no significant research about the poet and his book. Indeed, most of the researchers have just quoted remarks from Abdul HaiHabibiand Alireza Naqavi, and have not added anything to them. One of the reasons for anonymity of Majma’ al-Fuzala and its author is the scarcity of it scopies. There are only two known copies of the book; one of them is located at Punjab University and the other one is at Tehran University. This paper attempts to analyze and review the previous researches about Majma’ al-Fuzala. The biography is reviewed and introduced based on the copy at Tehran University.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biography
  • Writing Biography in India
  • Majma’ al-Fuzala
  • Mohammad Aref
منابع
آزاد بلگرامی، غلام‌‌علی (1390). خزانه عامره. تصحیح ناصر نیکوبخت و شکیل اسلم بیک. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بدائونی، عبدالقادر‌‌بن‌‌ملوک شاه (1379). منتخب‌‌التواریخ. به تصحیح احمدعلی صاحب و اهتمام توفیق هاشم پور سبحانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بقایی، خواجه محمد عارف (1330). مجمع‌‌الفضلا. نسخة خطی شمارة 6546، کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، تاریخ تحریر: 13/جدی/ 1330: محل کتابت: کابل.
حبیبی، عبدالحی (1339). «دربارة مجمع الفضلاء محمدعارف بقایی»، راهنمای کتاب. س سوم، ش 4 ، آبان 1339، صص522-530.
گلچین معانی، احمد (1350). تاریخ تذکره‌های فارسی، ج2. تهران: دانشگاه تهران.
محمد صدیق‌حسن‌خان(1386). تذکرة شمع انجمن. تصحیح محمدکاظم کهدویی. یزد: دانشگاه یزد.
نفیسی، سعید (1344). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری. تهران: کتابفروشی فروغی.
نقوی، علیرضا (1343). تذکره‌‌نویسی فارسی در هند و پاکستان. تهران: علمی.
نهاوندی، عبدالباقی (1381). مآثر رحیمی، بخش سوم، به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.