واژه‌‌های دارویی و درون‌‌مایه‌‌ها‌‌ی پزشکی در آثار عطار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارفارسی،دانشگاه شهید رجایی

2 کارشناس ارشدادبیات فارسی

.

چکیده

عطار نیشابوری از شخصیت‌‌های معروف شعر، عرفان و تصوّف در قرن ششم و آغار قرن هفتم هجری است که با توجه به مستندات تاریخی، ادبی و پژوهشی به داروفروشی، داروسازی و طبابت هم اشتغال و اشتهار داشته است. طبابت در روزگاران پیشین بیش‌تر بر دو پایۀ گیاه‌‌درمانی و روان‌‌درمانی استوار بود، که نشانه‌‌های هر دو مورد در آثار عطار آشکار است. بنابه آثار موجود و نوشته‌‌های عطار‌‌شناسان، پدر عطار نیز به شغل عطاری مشغول بود و عطار این شغل را از پدر به‌ارث برده است. با توجه به وجود مفردات و گزاره‌‌های پزشکی در آثار منظوم و منثور وی، می‌‌توان استنباط کرد که این شاعر به دارو‌‌فروشی و پزشکی به سبک روزگار خویش اشتغال داشت.
در این مقاله سعی شده است با توجه به مفردات گیاهی، گزاره‌‌های پزشکی و گیاهان دارویی به‌کار رفته در آثار مکتوب و مسلّم عطار، جایگاه عطاری و طبابت او بررسی و نشان داده شود که عطار به چه میزان و برای چه مقاصدی از مضامین، ترکیبات و اصطلاحات طبی و مفردات گیاهی سود جسته و تأثیر شغل عطاری در بیان این موضوعات چه‌قدر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • Yadullah Bahmani Motlaq 1
  • Mohammad Reza Toni 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature of Shahid Rajaee Teacher Traning University
2 M.A. Student of Persian Language and Literature, Teacher at Amol high schools
چکیده [English]

Attar Neishabouri is one of the characters prominent in poetry, sufim and Gnosticism in the sixth and the beginning of seventh century A.H. According to literary and historical documents, in addition to poetry and Gnosticism, he was famous for making and selling drugs and practising medicine.
Undoubtedly, medicine was in the past based on herb therapy and psychotherapy, traces of both of which are obvious and deductible in Attar’s works.
According to existing works and writings of the researchers who know Attar, his medical profession was inherited in the poet’s family. Anyway, due to Farid-al-Din Mohammad's fame as ‘Attar’ and existence of medical references and statements in his poetry and prose, one can infer that this poet was famous for selling drugs and practising medicine in the style of his time.
In this paper, we intend to survey the status of Attar’s drug-selling and medical practice by referring to the medical plants, statements and herbal substances he uses in his written works, and to show how much and for which purposes he utilizes medical terms and expressions and herbal substances, and to find to what extent his occupation as a grocer influenced his mention of these subject matters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Attar
  • medicinal herbs
  • herbal medicines
  • doctor's statements
منابع
ابن‌هندو (1387). مفتاح الطب، با مقدمۀ مهدی محقق، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک‌‌گیل.
انصاری، شهره (1381). تاریخ عطر در ایران، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خسروی، مهدی (1389). گیاهان دارویی و نحوۀ کاربرد آ‌‌ن‌ها، تهران: محمد.
زرگری، علی (1368). گیاهان دارویی، تهران: دانشگاه تهران.
صفا، ذبیح‌الله (1372). تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران: فردوسی.
عطار نیشابوری، محمد (1339). خسرونامه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: زوّار.
عطار نیشابوری، محمد (1355). تذکرة الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوّار.
عطار نیشابوری، محمد (1373). مصیبت‌نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران: زوّار.
عطار نیشابوری، محمد (1374). دیوان عطار. تصحیح تقی تفضّلی، تهران: علمی و فرهنگی.
عطار نیشابوری، محمد (1375). دیوان عطار، تصحیح اسماعیل شاهرودی، تهران: فخر رازی.
عطار نیشابوری، محمد (1386 الف). اسرارنامه، تصحیح شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، محمد (1386 ب). مختارنامه، تصحیح شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، محمد (1386 ج). مصیبت‌نامه، تصحیح شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، محمد (1387). الهی‌‌نامه، تصحیح شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، محمد (1388). تذکرةالاولیا، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: میلاد.
فردوسی، ابوالقاسم (1388). شاهنامه، تصحیح ژول مول، تهران: علمی و فرهنگی.
قاسمی برومند، محمد و علی علوی‌‌نیا ابر‌‌قوی (1387). مبانی طبّ سنتی و عصر اسلامی، تهران: طبیب.
کیانمهر، هرمزدیار (1388). شناخت گیاهان دارویی، تهران: آییژ.
مولوی، محمدعلی و گیتی ‌‌ثمر (1367). بهداشت همگانی، تهران: چهر.
هدایت، صادق (1384). در فواید گیاهخواری، تهران: نگاه.