نقد کهن‌الگویی حکایت «پادشاه و برهمنان» در کلیله و دمنه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

نقد کهن‌‌الگویی از انواع نقد اسطوره‌‌ای است که بیش‌تر بر نظریات یونگ در مورد ناخودآگاه جمعی و صور ازلی تأکید دارد. در نظر یونگ، کهن‌الگوها آن دسته از صور ازلی و نوعی‌اند که در عمق ناخودآگاه جمعی انسان‌‌ها، به‌صورت بالقوه وجود دارند و خفته‌‌اند. این صور کهن و اساطیری، می‌‌توانند در هنر و ادبیات تجلی یابند. در حکایت «پادشاه و برهمنان» کلیله و دمنه، کهن‌الگوهای آنیمای مثبت و منفی و پیر خردمند را به‌ترتیب، در چهره‌‌های ایراندخت، زن دیگر پادشاه و کارایدون حکیم می‌‌توان دید. کهن‌الگوهای اعداد، مرگ و تولد دوباره و ماندالا هم در این حکایت نمود یافته‌‌اند. با توجه به این صور ازلی، می‌‌توان به لایه‌‌های معنایی دیگری از متن دست یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Archetypal Criticism of the Tale of “King and Brahmans” in Kalila and Dimna

نویسندگان [English]

  • Faranak Jahangard 1
  • Tayebeh Golestani Hatkani 2
چکیده [English]

Archetypal literary criticism is a type of critical theory that interprets a text by focusing on recurring myths and archetypes in the narrative, symbols, images, and character types in literary work Archetypal criticism gets its impetus from psychologist Carl Jung, who postulated that humankind has a "collective unconscious," a kind of universal psyche, which is manifested in dreams and myths and which harbors themes and images that we all inherit. This heritage, these ancient and mythological forms, can be manifested in art and literature. In the tale of "King and Brahmans" in Kalila and Dimna, positive and negative anima archetypes and the wise old man are respectively: Irandokht, the other wife of king and Kaareydoun the sage. Archetypes of numbers, death, rebirth and mandala can also be found in this tale according to which other layers of meaning can be found in the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • archetype
  • the collective unconscious
  • Jung
  • numbers
  • death and rebirth
  • Anima
  • the sage

مراجع

الیاده، میرچا (1387). مقدس و نامقدس، ترجمة نصرالله زنگویی، تهران: سروش.
بهار، مهرداد (1375). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
بیرلین، ج. ف. (1389). اسطوره‌‌های موازی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز.
پورنامداریان، تقی (1383). رمز و داستان‌‌های رمزی، تهران: توس.
پورنامداریان، تقی (1382). دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
خسروی، اکرم و اسحاق طغیانی (1389). «تحلیل روانکاوانة شخصیت سودابه و رودابه»، فصل‌نامة علمی پژوهشی کاوش‌نامه، س 11، ش 21.
دوبلوا، فرانسوا (1382). برزویة طبیب و منشأ کلیله و دمنه، ترجمة صادق سجادی، تهران: طهوری.
دوبوکور، مونیک (1376). رمزهای زندة جان، ترجمة جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
ستاری، جلال (1377). بازتاب اسطوره در بوف کور، تهران: توس.
سرلو، خوان ادواردو (1389). فرهنگ نمادها، ترجمة مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان.
شایگان، داریوش (1383). بت‌‌های ذهنی و خاطرة ازلی، تهران: امیرکبیر.
شایگان‌‌فر، حمیدرضا (1380). نقد ادبی، تهران: دستان.
شوالیه، ژان (1388). فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
صرفی، محمدرضا (1391). «نمودهای مثبت آنیما در ادبیات فارسی»، نشریة نقد ادبی، س 1، ش 3.
فرای، نورتروپ (1387). «ادبیات و اسطوره»، اسطوره و رمز (مجموعه مقالات)، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
گرین، ویلفرد و دیگران (1385). مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
لافونگ، رنه (1387). «نمادپردازی»، اسطوره و رمز (مجموعه‌ مقالات)، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.
نصرالله منشی (1381). کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: توس.
والی، زهره (1379). هفت در قلمرو تمدن و فرهنگ بشری، تهران: اساطیر.
یونگ، کارل گوستاو (1368). چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو (1370). روا‌ن‌شناسی و دین، ترجمة فؤاد روحانی، تهران: امیرکبیر.
یونگ، کارل گوستاو (1387). انسان و سمبو‌‌ل‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران: جامی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار