عوامل چشم‌زخم در شعر شاعران فارسی

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

شعر فارسی علاوه بر آنکه نمایانگر اندیشه‌ها و احساسات شاعران است، تجلّی‌گاه افکار، اعتقادات، آداب، رسوم، و فرهنگ حاکم بر جامعة ایشان نیز هست. از این‌رو بررسی عناصر فرهنگ عامّه در شعر شاعران، از دو دیدگاه، قابل توجه و حائز اهمّیت است: یکی استخراج ویژگی‌های فرهنگی این عناصر از خلال شعر شاعران، و دیگر نقد و بررسی شیوة بهره‌گیری شاعران از این عناصر در هنرپردازی‌های شاعرانة خویش.
از جملة این عناصر که در فرهنگ همة ملل جهان رواج گسترده‌ای دارد، عنصر چشم‌زخم است. شواهد بسیاری دربارة این عنصر اعتقادی و فرهنگی بشر، در افسانه‌های قدیمی ملل، متون دینی و پایگاه‌های اینترنتی معاصر وجود دارد. در متون شعری فارسی نیز دربارة چشم‌زخم، ابیات و شواهد متنوّع و بسیاری می‌توان یافت که تنوّع آنها، حاکی از اهمّیت فرهنگی و ادبی ویژة این عنصر در متون ادبی است.
بررسی دواوین شاعران بزرگ زبان و ادبیات فارسی، نشان می‌دهد عنصر چشم‌زخم از وجوه گوناگون، مورد توجه ایشان قرار گرفته است و شاعران با باریک‌اندیشی‌های خود، مفاهیم جدیدی را در این زمینه آفریده‌اند که پیش از آنان سابقه‌ای نداشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Holders of Evil Eye in the Poetry of Persian Poets

نویسندگان [English]

  • Gholām Hossein Gholāmhossein Zādeh 1
  • Mahmud Ruhalamini 2
  • Miss Afsun Ghanbari 3
1 Associate professor of Persian languages and literature Tarbiat Modarres University
2 Professor at Tehran University
3 M.A in Persian languages and literature
چکیده [English]

Persian poetry not only reflects the emotions and thoughts of Persian poets but also provides ample room for the presentation of thoughts, beliefs, customs and cultures governing their society. Therefore, it is helpful to investigate elements of the folklore in their poetry from two perspectives which are very interactional: first, extracting the cultural characteristics and features of these elements from the works of these poets; second, investigating and criticizing the manners and the methods which the Iranian poets have applied in order to present these cultural elements and to display them as poetic devices.
One of these folkloric elements which is very noticeable in the cultures of all nations in the world is the concept of Evil Eye. This concept is observable almost every where from the old legends of the past, and the religious texts down to the present-day internet websites. In Persian poetry, one can encounter a great number of lines dealing with the Evil Eye. The diversity and the number of these lines indicate the cultural and literary significance of this element in literary texts and poems.
Surveying the collections of poems, the divans, of the great Iranian poets reveals that the element of evil eye has been probed by these poets from various points of views and considerations. The poets have created a great deal of concepts out of evil eye through the use of conceits and metaphors unprecedented anywhere before.

کلیدواژه‌ها [English]

  • evil eye
  • Persian poetry
  • folklore
  • Persian literature
  • harmful elements