واکاوی کاربرد معانی حرف اضافة «از» تا پایان قرن ششم (مطالعة موردی در چهار‏کتاب: تاریخ بلعمی، تاریخ بیهقی، قابوس‌نامه و جامع‌‌الحکمتین)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات‎ فارسی دانشکدة ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد، تهران‏ جنوب،

2 استاد پژوهشکدة ‌زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه‌ علوم‌ انسانی و مطالعات فرهنگی‌

3 استادیار پژوهشکده زبان و ادبیات فارسی،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

4 استادیار زبا‌ن‌شناسی دانشکدة ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، فرهنگی

چکیده

شناخت معانی حروف اضافه از‏جمله «از» به‏دلیل نقش تعیین‏کننده‏ای که در القای مقصود دارد، ضروری است. به‏منظور شناخت بیشتر «از»، با رویکرد سبک‌شناسی زبانی در سطح لغوی و با اتخاذ روش توصیفی‏– ‏تحلیلی کاربرد بیست‎و‎نه معنی «از» در تاریخ بلعمی، تاریخ بیهقی، قابوس‌نامه و جامع‌‌الحکمتین مربوط‏به دورة اوّل و دوم نثر فارسی پژوهش شده‏است. هدف این تحقیق تسهیل درک مفاهیم متون این دو دوره، یافتن اشتراک، افتراق، درصد کاربرد معانی «از» و تعمیم آن در دیگر آثار مشابه براساس سبک‌شناسی زبانی است. شناخت معانی این‏حرف می‏تواند ابزاری برای تفسیر و تبیین درست متون ‏باشد. نتایج پژوهش نشان‏می‏دهد که در مقایسة ‏مجموع آثار با یکدیگر بیشترین و کمترین بسامد «از» به‏ترتیب به تاریخ بلعمی با 74/29 درصد و تاریخ بیهقی با 64/19 درصد اختصاص‏می‏یابد. امّا در مقایسة دو دوره، بسامد «از» در دو‏کتاب دورة اوّل 34/51 درصد و در دو‏کتاب دورة دوم 66/48 درصد است. هم‏چنین پرکاربردترین معنی این‎حرف به «تبعیض» با 44 بار در دورة اول و کم‏کاربردترین معنی به‎طور مشترک به «توضیح» و «مصاحبت» در دورة اوّل؛ «انتساب»، «فصل‏و‏تمیز» و «برای» در دورة دوم هر‏کدام تنها با یک تکرار اختصاص‏می‏یابد. دیگر معانی«از» با توزیع تقریباً یکسانی در هر دو ‏دوره به‏کار رفته‏است درحالی‏که در تقابل معانی توزیع مشخّصی وجود‏ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Application analysis of meanings of preposition "AZ" Up to the end of the sixth century (A case study in four books: Qabus-Nameh, Tarikh-e Belami, Tarikh-e Bayhaqi, Jame’ol-Hakmatain)

نویسندگان [English]

  • Zohre Ghasabpour 1
  • Abolghasem Radfar 2
  • Alireza shabanlu 3
  • Ali Rabi 4
1 PhD Student in Persian Language and Literature, Faculty of Foreign Literature and Languages, Azad University, South Tehran,
2 Professor of Research Institute of Persian Language and Literature, Research Institute of Humanities and Cultural Studies
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies. Tehran, Iran.
4 Assistant Professor of Linguistics, Faculty of Literature and Foreign Languages, Azad University, Tehran South Branch
چکیده [English]

Understanding the meanings of prepositions, such as "az", is necessary due to the decisive role it plays by induction. In order to find out more about "az", with the approach of linguistic stylistics at the lexical level and by adopting a descriptive-analytical method, the use of the twenty-nine meanings of "az" was studied within: Tarikh-e Belami, Tarikh-e Beyhaqi, Jame’ol-Hekmatain, and Qabus-Nameh- related to the first and second period of Persian prose. The purpose of this study is to facilitate the perception of the texts of these two periods, recognition of the sharing, differentiation, to earn the percentage of the use of the meanings of "az", and its generalization in other similar works based on linguistic stylistics. Understanding the meanings of this statement can be a tool for accurate interpretation and explanation of texts. The outcome of the research reveals that, in comparison with all the books, the highest and lowest frequency is in the Tarikh-e Belami with 29.74 percent and Tarikh-e Beyhaqi with 19.64 percent, respectively. However, in comparison with two periods, the frequency of "az" is 51.34 percent within two books of the first period, and 48.66 percent within two books of the second period. In addition, the most widely used meaning belongs to “Tabeiz” with 44 times repetition in the first period, and the least frequently used meanings equally belongs to “Taozih” and “Mosahebat” in the first period; “Entesab”, “Fasl va Tamiz”, and “Baraie” in the second period, with only one repetition for each meaning. The other meanings of "az" apply in almost invariant distribution within both periods but, even so, there is not any distinctive distribution between each specific meaning within two separate periods

کلیدواژه‌ها [English]

  • meanings of the preposition "az"
  • Frequency
  • Qabus-Nameh
  • Tarikh-e Belami
  • Tarikh-e Beyhaqi
  • Jame’ol-Hekmatain

مراجع

- ابو‌القاسمی، محسن (1392)، دستور تاریخی مختصر زبان فارسی، چاپ دهم، تهران: سمت.
- احمدی‌گیوی، حسن و حسن انوری (1368)، دستور زبان فارسی، جلد2، چاپ اوّل، تهران: فاطمی.
- امین‌مدنی، صادق (1394)، دستور توصیفی فارسی معاصر، چاپ اوّل، تهران: توتیا.
- باقری، مهری (1393)، مقدّمات زبان‌شناسی، چاپ هیجدهم، تهران: قطره.
- بلعمی، ابو‌علی (1378)، تاریخنامة طبرى‏، جلد1و2، چاپ دوم، به تصحیح محمّد روشن، تهران: سروش.
- بهار، محمّد‌تقی (ملک الشعرا)، (1337)، سبک شناسی، جلد2، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
- بیهقی، ابو‌الفضل (1390)، تاریخ بیهقی، چاپ پنجم، به تصحیح علی‌اکبر فیّاض، به اهتمام محمّد‌جعفر یاحقی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- چنگیزی، احسان (1397)، «نقش‏های معنایی حرف اضافة «از» در زبان فارسی»، مطالعات ایرانی، دوفصلنامة علمی‏-‏ترویجی (علوم انسانی) مطالعات ایرانی، ش 33.
- چنگیزی، احسان و سمیه‌السادات هاشمی‏کمانگر (1395)، «حرف اضافه /ǰɑ/ در گونه بابلی زبان مازندرانی»، دوفصلنامة علمی‏-پژوهشی زبان و زبان‏شناسی، ‏ش 24.
- خطیب‌رهبر، خلیل (1367)، دستور زبان فارسی، کتاب حروف اضافه و ربط، چاپ دوم، تهران: سعدی.
- خیام‌پور، عبد‌الرسول (1384)، دستور زبان فارسی، چاپ دوازدهم، تهران: ستوده.
- دهخدا، علی‏اکبر (1337)، لغت‏نامة دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
- روبینچیک، یوری آرنوویچ (1391)، دستور زبان ادبی معاصر فارسی، ترجمة مریم شفقی، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- زاهدی، کیوان و عاطفه محمّدی‏زیارتی (1390)، «شبکه معنایی حرف اضافة فارسی «از» در چهارچوب معنی‏شناسی‏شناختی»، فصلنامة علمی‏-پژوهشی تازه‏های علوم شناختی، ‏ش 49.
- شمیسا، سیروس (1393)، سبک‌شناسی نثر، چاپ سوم، تهران: میترا.
- عنصر‌المعالی، کیکاووس‌بن اسکندر‌بن قابوس (1364)، قابوس‌‌نامه، چاپ سوم، با مقدّمه و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
- غلامعلی‌زاده، خسرو (1382)، ساخت زبان فارسی، چاپ چهارم، تهران: احیا کتاب.
- فرشید‌ورد، خسرو (1393)، دستور مختصر تاریخی زبان فارسی، چاپ پنجم، تهران: زوّار.
- گلفام، ارسلان، مصطفی عاصی، فردوس آقاگل‏زاده و فاطمه یوسفی‏راد (1388)، «بررسی حرف اضافة از در چارچوب معناشناسی‏شناختی و مقایسة آن با رویکرد سنتی»، دوفصلنامة علمی‏-پژوهشی زبان و زبان‏شناسی، ‏ش 10.
- لازارد، ژیلبرت (1384)، دستور زبان فارسی معاصر، ترجمة مهستی بحرینی، چاپ اوّل، تهران: هرمس.
- مدرّسی، فاطمه (1387)، از واج تا جمله، فرهنگ زبان‌شناسی – دستوری، چاپ دوم، تهران:چاپار.
- معین، محمّد (1364)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
- ناتل‌خانلری، پرویز (1395)، تاریخ زبان فارسی، جلد3، چاپ دهم، تهران: فرهنگ نشر نو.
- ناصر‌خسرو قبادیانی بلخی، ابومعین (1363)، جامع‌الحکمتین، چاپ دوم، به کوشش محمّد معین و هنری کُربن، تهران: طهوری.
- وحیدی فردوسی، طاهره، علی علیزاده و زهرا بادامدری (1396)، «درس‌نامه‌آموزش حروف ‌اضافه با رویکرد معنی شناسی‌شناختی برای آموزش به غیر فارسی‏زبانان (مطالعة‌ موردی: حرف ‌اضافة‌ «از»)»، دوفصلنامة علمی‏-پژوهشی زبا‏‏ن‏شناسی و گویش‏های خراسان، ش 17.
- Yule, Georg (2010), study of language, Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York.
 
Bibliography:
 - Abolghasemi, Mohsen (2013), A brief historical grammar of Persian, 10th Edition, Tehran: Samt.
- Ahmadi Givi, Hasan, Anvari, Hasan (1988), Persian Grammer, Vol. 2, First Edition, Tehran: Fatemi.
- Amin Madani, Sadegh (2015), Descriptive structure of contemporary Persian, First Edition, Tehran: Tutia.
- Bagheri, Mehri (2014), Introductions to linguistics, Eighteenth Edition, Tehran: Ghatreh.
- Bahār, Mohammad-Taqi (Malek o-Sho'arā) (1958), Stylistics, Vol. 2, Second Edition, Tehran: Amir Kabir.
- Belami, Abu Ali (1999), Tarikh-Nameh-eTabari, Volumes 1 and 2, Second Edition, Corrected by Mohammad Roshan, Tehran: Soroush.
- Beyhaqi, Abolfazl (2011), Tarikh-e Beyhaqi, Fifth Edition, corrected by Ali-Akbar Fayyaz, by Mohammad Jafar Yahaghi, Mashhad: Ferdowsi University.
- Changizi, Ehsan (2018), "Semantic Roles of Preposition" az "in Farsi", Iranian Studies, Two scientific quarterly journals, (Humanities), Iranian Studies, NO. 33.
- Changizi, Ehsan, Somaieh Sadat Hashemi Kamangar (2016), "Preposition / jɑ / in the Babolian Language of Mazandaran", Two quarterly journals of Scientific-Research language and linguistic, No. 24.
- Dehkhoda, Ali- Akbar (1958), The Dehkhoda Dictionary, Tehran: Tehran University.
- Farshidvard, Khosrow (2014), A Brief Historical Grammer of Persian language, Fifth Edition, Tehran: Zavvar.
- Gholamalizadeh, Khosrow (2003), Making Persian Language, Fourth Edition, Tehran: Ehia Ketab.
- Gulfam, Arsalan, Mostafa Assi, Ferdows Aghagolzadeh, Fatemeh Yousefi Rad (2009), "Surveying the Preposition of “az” in the Framework of Cognitive Semantics and Comparing it with the Traditional Approach", Two quarterly journals of Scientific-Research Language and Linguistics, No. 10.
- Khayyampour, abdolrasoul (2005), Persian Grammer, Twelfth Edition, Tehran: Sotoudeh.
- Khatib- Rahbar, Khalil (1988), Persian Grammer, Preposition & Conjunction Book, Second Edition, Tehran: Sa'di.
- Lazard, Gilbert (2005), Contemporary Persian Grammer, Mahasti Bahreini Translation, First Edition, Tehran: Hermes.
- Modaresi, Fatemeh (2008), Az Phoneme to Sentence, Linguistic – Grammer Dictionary, Second Edition, Tehran: Chapar.
- Moein, Mohammad (1985), Urban Dictionary, Tehran: Amir Kabir.
- Naser Khosrow, Ghobadiyani Balkhi, Abu Moein (1984), Jame’ol-Hekmatain, Second Edition, by Mohammad Moein and Henry Corbin, Tehran: Tahouri.
- Natel khanlari, Parviz (2016), History of Persian language, vol. 3, Tenth Edition, Tehran:Farhang- Nashr-e Nou.
- Onsor Al-Maali, Keykavus Ebn Eskandar Ebn Qabus (1985), Qabus-Nameh, Third Edition, with Introduction and Correction of Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Scientific and Cultural.
- Rubinchik, Iurii Aronovich (2012), Modern Contemporary Literary Grammer, Translated by Maryam Shafaghi, First Edition, Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.
- Shamisa, Sirous (2014), Stylistics of Prose, Third Edition, Tehran: Mitra.
- Vahidi Ferdowsi, Tahereh, Ali Alizadeh and Zahra Badamdari (2017) "The Teaching of Preposition in Cognitive Semantic Approach to Non-Persian Speakers (Case Study: Preposition “az")", Two quarterly journals Scientific-Research Linguistics and Dialects of Khorasan, No. 17.
- Yule, Georg (2010), study of language, Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York.
- Zahedi, Keivan and Atefeh Mohammadi Ziarati (2011), "Semantic Network of Persian Preposition" az "Within the Cognitive Semantics", Quarterly journal of Scientific-Research Series of Cognitive Sciences, No. 49.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار