تکثر معنی و دگردیسی سیمای بیدل در محیط‏های ادبیِ آسیای مرکزی (1870-1991م)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادب فارسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بیدل 1054-1133ق (1720-1644م) از نیمۀ دوم سدۀ هجدهم میلادی به یکی از محبوب‏ترین شاعران فارسی‏زبان در آسیای مرکزی تبدیل و میراثش دستمایۀ مخاطبان حرفه‏ای به شعر فارسی شد. آن‏ها فارغ از خاستگاه زبانی و فرهنگی، این میراث را براساس زمینه‏های ذهنی و علایق خود تفسیر می‏کردند. نگارنده در این نوشتار با استفاده از دستاوردهای هرمنوتیک فلسفی، به‏دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که علاوه‏بر ویژگی‏های میراث بیدل، چه زمینه‏های اجتماعی و فرهنگی در منطقه موجب شده بود تا ‏اشعار وی متناسب با زمینه‏های ذهنی مخاطبان تفسیر و به تلون سیمای بیدل منجر شود؟ براساس نتایج پژوهش، با عطف توجه به ماوارءالنهری‏بودن اجداد بیدل و مهاجرت آن‏ها به هند، دلیل اصلی توجه مخاطبان در این منطقه به بیدل را باید در نوع جهان‏بینی بیدل، ظرفیتِ خوانش‏پذیری شعر وی از یک سو و تحولات ایجاد شده در آسیای مرکزی در نیمۀ دوم سدۀ نوزدهم و آغاز سدۀ بیستم که منجر به پیدایش جریان‏های فکری جدید در منطقه شد از سوی دیگر، در شکل‏گیری این نوع خوانش‏‏ها دخیل دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Meaning plurality and metamorphosis of Bedil’s figure in literary milieus of Central Asia (1870-1991)

نویسنده [English]

  • Ebrahim Khodayar
Associate Professor of Persian Language and Literature, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Since the second half of the eighteenth century, Bedil(1644-1720), has been one of the most popular poet ofPersian speakers in Central Asiawhose heritage became the source of professional audiences for Persian poetry. Whatever their linguistic and cultural origin, they interpreted this heritage according to their mental antecedents and interests. Based on the achievements of philosophical hermeneutics, the author seeks to find an answer to this question: besides the characteristics of Bedil's heritage, what are the social and cultural fields of the region that led to the adaptation and interpretation of his poems from the public viewpoint? According to the results of this research and besides the fact that Bedil's ancestors migrated from central Asia to India, the main reason for the attention of the local audience to Bedil could be Bedil's worldview, the readability of his poetry, and the developments in Central Asia during the second half of the nineteenth century and the beginning of the twentieth century, the emergence of new intellectual tendencies in the region which has, on the other hand, contributed to the formation of this type of reading.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bedil
  • Central Asia
  • Meaning Plurality
  • Philosophical hermeneutics
  • literary hermeneutics
-         بچکا، یرژی (1372). ادبیات فارسی در تاجیکستان. مترجمان محمود عبادیان و سعید عبانژاد هجران‏دوست. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین‏المللی.
-         پالمر، ریچارد 1. (1969م/1377ش). علم هرمنوتیک. ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
-         پورنامداریان، تقی (1387). «بلاغت مخاطب و گفتگوی با متن». نقد ادبی. ش1. س1. صص 11-37.
-         تایسن، لوئیس (206م/1387ش). نظریه‏های نقد ادبی معاصر (راهنمای آسان‎فهم). ترجمۀ مازیار حسین‏زاده و فاطمه حسینی. تهران: نگاه امروز و حکایت قلم زرین.
-         خدایار، ابراهیم (1382). «بیدل‏گرایی در محیط ادبی ماوراءالنهر». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. س6. ش12 (پیاپی72). صص 47-57.
-         خدایار، ابراهیم (1397). «دوره‏بندی شعر معاصر تاجیک: از روشنگری تا استقلال (1870-2015م)». نقد و نظریۀ ادبی. د3، ش1 (پیاپی 5). صص21-45.
-         خدایار، ابراهیم (1383). «صدرالدین عینی و بیدل». پژوهش‏های زبان و ادب فارسی. س2. ش5. صص 75-94؛
-         خدایار، ابراهیم (1384). غریبه‏های آشنا. تهران: مؤسسۀ مطالعات ملی، تمدن ایرانی.
-         خصلت، سیدهیبت‏الله (1992). تحفۀ خصلت. به اهتمام عرفان آتاجان. تاشکند: نور (ازبکی و فارسی).
-         شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378). زبور پارسی: نگاهی به زندگی و غزل‏های عطار. تهران: آگه.
-         عینی، صدرالدین (1926). نمونة ادبیات تاجیک. مسکو: نشریات مرکزی خلق جماهیر شوروی سوسیالیستی.
-         غفوروف، باباجان (1377ش/1997م). تاجیکان. برگردان به الفبای نیاکان برمبنای ترجمۀ تاجیکیِ ع. محمدنیازوف، ن. خال‏محمدوف. 2ج. دوشنبه: عرفان.
-         فطرت بخارایی، عبدالرئوف (1923). بیدل بر مجلس ده ]بیدل در یک نشست (=گفتار)[. مسکو: نشریات مرکزی شرق (ازبکی).
-         م‍ح‍م‍دب‍ن‌ م‍ن‍ور (1366). اس‍رارال‍ت‍وح‍ی‍د ف‍ی‌ م‍ق‍ام‍ات‌‌ال‍ش‍ی‍خ‌‌ اب‍ی‌س‍ع‍ی‍د. م‍ق‍دم‍ه‌، ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات‌ دکتر م‍ح‍م‍درض‍ا ش‍ف‍ی‍ع‍ی‌ک‍دک‍ن‍ی‌. 2ج. تهران: آگه.
-         نورزاد، نورعلی (9 اسفند 1395). «۲۰۰ سال است که مجالس بیدل‌خوانی در تاجیکستان برگزار می‌شود». خبرگزاری تسنیم. مشاهد در تاریخ 11 مهر 1397، از  https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/12/09/1340546/200-.
-         هادی‏زاده، رسول (آبان 1372). «حکیم بخارا». کیهان فرهنگی. س10. ش8 (پیاپی103). صص70-71.
-         هایدگر، مارتین (1927م/ 1386). هستی و زمان. ترجمۀ سیاوش جمادی. تهران: ققنوس.
-         واعظی، احمد (1393). درآمدی بر هرمنوتیک. چ7. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
-         وهاب، رستم ]گردآورنده[ (1393). بوی جوی مولیان، شعر معاصر تاجیک. تهران: انجمن شاعران ایران.
 
Amirkolov. S. (1988). “Bedil” in encyclopedia of Adabiyat va San’t-e Tajik. Editor-in-chief Azizkolov J. Dushanbe: Tajik Soviet Encyclopedia. Pp. 260-262. [In Tajik]
Ayni, C. (1964). Kulliyat:Mirza Abdul Qadir Bedil.Volume 11. S.1. Dushanbe. Irfon. [In Tajik]
Bidel, A. (1990). Works. Ghazaliyat. Volume 1. In 8 Volume.  Introduction and commentary Bobobek Rahimi. Dushanbe: Adib. [In Tajik]
Komilov, N. (2000). “Bedil” in National encyclopedia of Uzbekistan. Volume 1. Tashkent: notional press publishing. Pp. 676-677. [In Uzbek]
Ochilov, E. (2014). “Bidel and Uzbek Literature”. O'zbek Tili va Adabiyoti (Uzbek language and literature). Volume 6. Pp. 11-22. [In Uzbek]