مقایسة کارکردهای بلاغی ندا در اسرارالتوحید و مقامات ژنده‌پیل «بر مبنای فرانقش اندیشگانی»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

2 دکترای زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

جملات ندایی یکی از انواع ساختارهای دستوری هستند که کارکردهای بلاغی گوناگونی دارند. با توجه به گفتمان مسلّط بر بافت متنی «اسرارالتّوحید» و «مقامات ژنده‌پیل» که گفتمانی تعلیمی - صوفیانه دارند، می­توان به مقاصد بلاغی ندا در این متون دست یافت. نویسندگان در این آثار برای القای اندیشة خود به مخاطبان از امکانات مختلف بلاغی بهره گرفته‌اند. این پژوهش با تکیه بر دستور نقشگرا و نظریة نظم کلام به مطالعة ارتباط معنای ثانوی جملات پس از حروف ندا و شیوة به­کارگیری فرآیندهای زبانی در اسرارالتوحید و مقایسة آن با مقامات ژنده­پیل پرداخته تا از این طریق مشخص شود که هر یک از این نویسندگان از چه سازوکاری برای تعلیم مخاطب خود در قالب جملات ندایی بهره گرفته‌اند. مبنای تحلیل این پژوهش فرانقش اندیشگانی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که گاهی رابطة معناداری میان معنای ثانوی کلام در جملات پس از حروف ندا و شیوة به‌کارگیری فرآیندهای زبانی در هر دو کتاب یادشده وجود دارد و گاه نیز جریان متفاوتی شکل گرفته که بیش از هر چیز تحت تأثیر موضوع کلام، سطح آگاهی مخاطب و رابطة میان گوینده و مخاطب قرار دارد. فرآیندهای مادی در هر دو اثر، ابزار اصلی انتقال اندیشة تعلیمی در قالب جملات ندا به شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigatiing the Linguistic and Rhetorical Functions of Exclamatory Structures in Asrar-al-Towhid and Comparing Them with Maghamat-e-Gende Pil

نویسندگان [English]

  • mehdi azarhazin 1
  • fereshte miladi 2
1 PhD in Persian Language and Literature. Qazvin Imam Khomeini International University
2 PhD in Persian Language and Literature. Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

Interjectional sentences are one a kind of grammatical structures in speech that can have different linguistic and rhetorical functions. It is possible to achieve the rhetorical goals of the interjection in these texts according to the dominant discourse on the textual context of AsraroTohid and Zhandeh Pil, which have a Sufi-didactic discourse. The authors of these works have used various linguistic features to inspire their intended meanings to the audience, among which "interjection" is one of the most widely used methods.
The present research seeks to study the sentences' secondary meaning relationship after interjections and the method of using linguistic processes in Sufi-didactic discourse of AsraroTohid and comparing it with comparing it with Zhandeh Pil based on Abdul Qahir Jarjani's construction theory and Halliday's systematic functional grammar, so it becomes clear through this way that each of the authors of these two mystical texts have used what mechanism to teach their audience in the form of interjectional sentences.
This research has studied Sufi-didactic discourse on two mentioned works through a descriptive-analytic method and based on the systematic functional approach; in this approach, experience patterns are represented in the form of processes and through the ideational meta-function in language.
The findings of the research show that there is sometimes a significant relationship between the discourse secondary meaning in the sentences after interjections and the method of using linguistic processes in both mentioned books, and sometimes, also there is formed a "fluid flow", which more than anything else affected by the subject, the level of the audience awareness and the relationship between the speaker and the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sufi-didactic discourse
  • AsraroTohid
  • Zhandeh Pil
  • Secondary meaning in the sentences after interjections
  • Linguistic processes
-         انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1375). دستور زبان فارسی 2، چ 12، تهران: فاطمی.
-         پهلوان­نژاد، محمدرضا و رضا زمردیان (1383). «تحلیل نحوی –  معنایی ساختمان بند ساده در زبان فارسی بر پایة دستور نقشگرای نظام­مند هلیدی». مجلة دانشکدة­ ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة 145، صص 55 – 74.
-         جرجانی، عبدالقاهر (1368). دلائل­الاعجاز، ترجمة رادمنش، مشهد: آستان قدس رضوی.
-         جرجانی، عبدالقاهر (1984). دلائل­الاعجاز، به تعلیق محمود محمد شاکر، قاهره: مکتبه الخانجی.
-         حاتمی، سعید و همکاران (1392). «تحلیل رویکرد تعلیمی ابوسعید ابوالخیر بر مبنای نظریة ارتباطات کلامی یاکوبسن»، پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، سال پنجم، شمارة هفدهم، بهار 1392، صص 87 – 124.
-         خیّامپور، عبدالرّسول (1384). دستور زبان فارسی، چ 12، تبریز: ستوده.
-         سیدقاسم، لیلا (1393). «بررسی همانندی­های نظریات عبدالقاهر جرجانی در کاربردشناسی زبان و نقشگرایی هلیدی»، مجلّۀ ادب­پژوهی، شمارة 28، صص 111-129.
-         شریعت، محمد جواد (1375). دستور زبان فارسی، چ 7، تهران: اساطیر.
-         شفایی، احمد (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران: نوین.
-         شمشیرگرها، محبوبه (1391). «عنصر خطاب در غزل سعدی»، مجلّۀ زبان و ادبیات فارسی، شمارة 72، صص 25 - 53.
-         شمیسا، سیروس (1379). معانی، چ 6، تهران: میترا.
-         صادقیان، محمدعلی (1382). طراز سخن در معانی و بیان، یزد: ریحانه­الرسول.
-         عرب، مریم و فاطمه مدرسی (1391). «بلاغت نثر صوفیانة خطابی در تمهیدات عین‌القضات همدانی»، کاوش­نامة زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان 1391، شمارة 25، صص 322 - 293. 
-         عمارتی­مقدم، داوود (1396). «آسیب­شناسی کاربرد نظریه­های مدرن در تدوین درسنامه­های بلاغی»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارة اول، صص 29 – 47.
-         غزنوی، سدیدالدین محمد (1388). مقامات ژنده­پیل، به اهتمام حشمت مؤیّد، چ4، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-         فرشیدورد، خسرو (1382). جمله و تحول آن در زبان فارسی، چ 3، تهران: امیرکبیر.
-         قربان­خانی، مرضیه و سید محمد­رضا ابن­الرسول (1391). مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی. شمارة 281، صص 630 - 642.
-         قریب، عبدالعظیم و همکاران (1378). دستور زبان فارسی (پنج استاد)، چ 2، تهران: فردوس.
-         میهنی، محمدبن منور (1389). اسرارالتّوحید، با مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: آگه.
-         هلیدی، مایکل و حسن، رقیه (1393). زبان، بافت و متن «ابعاد زبان از منظر نشانه­شناسی اجتماعی»، ترجمة محسن نوبخت، تهران: انتشارات سیاهرود.
 
 
منبع انگلیسی
-          Leech Geoffrey N (1988 ) ;" Stylistics and Functionalism" Mac Cabe N Fabb D.Attridge The Linguistics of Writing : Arguments Between Language and Literature Routledge