شکرالله رومی و کتاب او بهجة التواریخ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه سارایوو ، بوسنی و هرزگوین

2 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، قم

چکیده

کتاب بهجة التواریخ، نوشتۀ شکرالله رومی، نخستین و مهم‌ترین تاریخ عمومی است که در سنت تاریخ‌نگاری عثمانی نگاشته شده است. یکی از نکات  اهمیت این کتاب فارسی بودن آن است و این خود نشان می‌دهد که در آن عصر در محافل علمی و سلطنتیِ عثمانی فارسی حتی بیش از ترکی مورد توجه بوده است. البته این بدین معنی نیست که زبان ترکی در آن عصر زبانی ضعیف یا عقب‌افتاده تلقی شود. علت نگاشتن این کتاب به فارسی، علاوه بر رواج فارسی در آن سرزمین، به این دلیل بوده است که عثمانی‌ها خود را وارث سلجوقیانِ روم می‌دانستند و از آنجا که سنت نگارش به فارسی در میان سلجوقیانِ روم وجود داشت، عثمانیان نیز می‌خواستند همین سنت را ادامه دهند. البته پژوهش‌های امروزی نشان می‌دهد که توفیق عثمانیان به اندازه سلجوقیان نبوده است و روند و میزان و میدان این تأثیرگذاری و تاثیرپذیری محدود بوده است. در این مقاله افزون بر معرفی کتاب و مؤلف، زمینه‌های تألیف این کتاب و میزان تأثیرگذاری آن و نیز محتوا و منابعِ کتاب را بررسی و تحلیل کرده‌ایم. هرچند این کتاب نگاهی تاریخی به رویدادهای جهان از خلقت آدم (ع) تا عصر مؤلف دارد، ولی وقتی در پایان کتاب نوبت به تاریخ عثمانیان می‌رسد در بسیاری جاها واقعیت را با افسانه و اغراق آمیخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shukrallah al-Rumi and his book Behja Al-Tawarikh

نویسندگان [English]

  • Ahmed Zildzic 1
  • Mohamad Souri 2
1 Faculty member of the University of Sarajevo ، Bosnia and Herzegovina
2 Assistant Professor, Research Institute of Islamic Sciences and Culture ، Qom
چکیده [English]

The book Bahjat al-Tawarikh, written by Shukrallah al-Rumi, is the first and most important public history written in the tradition of Ottoman historiography. One of the important points of this book is that it is Persian, and this shows that in that era, Persian was even more important than Turkish in the scientific and royal circles of the Ottoman Empire. Of course, this does not mean that Turkish was considered weak or backward in that era. The reason for writing this book in Persian, in addition to the spread of Persian in that land, was because the Ottomans considered themselves the heirs of the Roman Seljuks, and since there was a tradition of writing in Persian among the Roman Seljuks, the Ottomans wanted to continue this tradition. Give. Of course, modern research shows that the success of the Ottomans was not as great as that of the Seljuks, and the process, extent, and scope of this influence were limited. In this article, in addition to introducing the book and the author, we have examined and analyzed the contexts of writing this book and its effectiveness, as well as the content and sources of the book. Although this book has a historical look at the events of the world from the creation of Adam (AS) to the time of the author, but when it comes to the history of the Ottomans at the end of the book, in many places it has mixed reality with myth and exaggeration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bahja al-Tawarikh
  • Shukrallah Rumi
  • The Tradition of Ottoman Historiography
  • Persian Language in the Ottoman Period
  • Roman Seljuks
رومی، شکرالله، بهجة التواریخ، نسخۀ خطی کتابخانۀ انستیتوی بوشنیاک ـ بنیاد عادل ذوالفقارپاشیچ در سارایوو، شمارۀ ۷۳۹.
رومی، شکرالله، بهجة التواریخ، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی بلغارستان چیریلو و متودیه در صوفیه، شمارۀ 795OP.
رومی، شکرالله، بهجة التواریخ، نسخۀ خطی کتابخانۀ نورعثمانیه در استانبول، شمارۀ ۳۰۵۹.
ریاحی، محمدامین (1369)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، تهران، شرکت انتشاراتی پاژنگ.
[Hüseyin Nihâl] Atsız (2015), Üç Osmanlı Tarihi: Oruç Beğ Tarihi, Ahmedî, Şükrullah, Ötüken Neşriyat.
Ayla Demiroğlu (1992), "Behcetü't-tevâriḫ" u: TDA İslam Ansiklopedisi, vol V, pp. 349-350.
Babinger, Franz (1927), Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke, Leipzig.
Banarlı, Nihad Sami (1939), “Ahmedi ve Dâsitan-i Tevârih-i Müluk-i Âl-i Osman”, Türkiyat Mecmuası, VI, pp. 49-176.
Bardakçi, Murat (2012), Şükrullah'in Risalesi ve 15. Yüzyıl Şark Musikisi Nazariyati, Pan Yayıncılık.
Fehim Nametak, Salih Trako: Catalogue of Arabic, Persian, Turkish and Bosnian manuscripts of the Bosniak Institute, Vol. I-II, Sarajevo - Zürich, 1997-2003.
Franz Babinger (1927), Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke, Leipzig, 447 pages
Halil İnalcık (1962), „The Rise of Ottoman Historiography“ in: Historians of the Middle East, ed. P.M.Holt and B. Lewis, Oxford University Press, pp.152-167.
Hasan Almaz, Behcetü't- tevārīḫ: inceleme, metin, tercüme, unpublished doctoral dissertation, Ankara University, 445 pages.
Lindner, Rudi Paul, (2005), Explorations in Ottoman Prehistory, University of Michigan Press.
Lowry, Heath W., (2003), The Nature of the Early Ottoman State, SUNY Press, New York.
Mecmuayi Münşeât-i Feridun Bey ili Münşeât -i selâtîn, ed. Feridun Bey et al, Vol. I-II, Dâru't-tibaati'l- âmire, 1265-1274 (1848-1857)
Necdet Öztürk (2011), Osmanli Sosyal Hayati (Saray Penceresinden 14-15 Yüzyıl), Yitik Hazine Yayınları, 204 pages
Nihad Sami Banarlı (1939), „Ahmedi ve Dâsitan-i Tevârih-i Müluk-i Âl-i Osman“, Türkiyat Mecmuası,VI, pp. 49-176.
Pál Fodor (1984), „Aḥmedi's Dāsitān as a Source of Early Ottoman History“, Acta Orientalia Scientiarum Hungaricae, Tomus XXXVIII (1-2), 41-54, pp. 41-54.
Sara Nur Yildiz, "Historiography xiv. The Ottoman Empire", Encyclopedia Iranica, Vol. XII, fasc. 4, pp. 403-411
Sara Nur Yildiz, „Ottoman Historical Writing in Persian, (1400-1600)“ in: A History of Persian Literature, X: Persian Historiography, ed. C. Melville, I.B. Tauris, London, pp. 436-502.
Victor Louis Ménage (1962), „The Beginning of Ottoman Historiography“ in: Historians of the Middle East, ed. P.M.Holt and B. Lewis, Oxford University Press, pp. 168-179.
Victor Louis Ménage (1961), A Survey of the Early Ottoman Histories, with Studies on Their Textual Problems and Their Sources, Volume I: Introduction and Survey, Volume II: Studies, unpublished doctoral dissertation, London University.
Yetka Beg, Reuf (2008), “Türk sazlari”, Milli Tetebüler Mecmuası, Sayı 4, pp. 136-137.
Yildiz, Sara Nur (2006), Encyclopedia Iranica, “Historiography xiv. The Ottoman Empire”, vol. XII, fasc. 4, pp. 403-411.
Джемшид Саӥяр (1973), Опис на персиӥските рукописи в Народната библиотека „Кирил и Методиӥ“, София.