تبیین اهمیّت جنبه‌های بلاغی در تصحیح متون (با تکیه بر صنعت ایهام)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

چکیده

در مقالة حاضر تلاش کرده‌ایم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا پس از تأیید اصالت نسخ به‌دست‌آمده از یک اثر ادبی و ثبت اختلافات آن‌ها، توجّه به جنبه‌های بلاغی متون می‌تواند مصحّح را یاری‌رسان باشد؟ مزایا و معایب این نگرش چیست؟ به این منظور ابتدا نگاهی مختصر به پیوند تصحیح متون (در سبک‌های مختلف) و جنبه‌های بلاغی انداخته‌ایم و پس از تبیین مبانی پژوهش، از بین جنبه‌های بلاغی گوناگون، «ایهام» را برگزیده‌ایم و ضبط‌های مختلف شاعران ایهام‌پرداز را با این سنجه محک زده‌ایم و نشان داده‌ایم که گاهی مصحّحان و شارحان متون، به‌سبب بی‌توجّهی به صنعت مذکور، و یا به‌علّت ناشناخته و متروک‌بودن برخی از معانی ایهامی کلمات، ضبط برتر را به حاشیه برده‌اند و ضبط مرجوح را در متن قرار داده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The importance of rhetorical aspects in correcting texts (battalion based on the industry)

نویسندگان [English]

  • Yaser Dalvand 1
  • Majid azizi 2
1 PhD in Persian Language and Literature, Allameh Tabatabai University
2 PhD in Persian Language and Literature, Lorestan University
چکیده [English]

in this article we have tried to answer this question can the consideration of rhetorical aspects help the correction after confirming the state of the copy obtained from a good work and the record of their differences? what are the disadvantages of this attitude? that's why we have put together a unique institue for the correction texts &aspects of rhetoric and after explaining the basics of research, from the various rhetorical aspects, we selected the amphibology and tested the different works of the punster poets and we show that sometimes text editors &editors, due to the neglect of the industry mentioned, for some unknown reason, some of the meanings of the obscure margins are undermined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Rhetoric
  • Correcting text
  • amphibology
  • equivocalness
ابن‌منظور، محمّدبن مکرم (1426هـ) لسان‌العرب. مراجعه و تدقیق یوسف البقاعی و ابراهیم شمس‌الدین و نضال علی. بیروت ـ لبنان: مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات.
ـ انوری، علی‌بن محمّد (1376) دیوان انوری. به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ برهان، محمّدحسین‌بن خلف (1331) برهان قاطع. به اهتمام محمّد معین. چاپ دوم. تهران: ابن‌سینا.
ـ پاینده، حسین (1394) نقد ادبی و دموکراسی: جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید. چاپ سوم. تهران: نیلوفر.
ـ حافظ، شمس‌الدّین محمّد (1362) دیوان حافظ. به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. چاپ دوم. تهران: خوارزمی.
ـ ـــــــــــــــ (1387) حافظ قزوینی ـ غنی. به اهتمام ع. جربزه‌دار. چاپ هفتم. تهران: اساطیر.
ـ ـــــــــــــــ (1388) دیوان حافظ. به کوشش بهاءالدّین خرمشاهی و هاشم جاوید. چاپ دوم. تهران: فرزان‌روز.
ـ ــــــــــــــ (1389) دیوان حافظ. به کوشش محمّد راستگو. تهران: نشر نی. 
ـ حمیدالدین بلخی، عمربن محمود (1344) مقامات حمیدی. به سعی علی‌اکبر ابرقوئی. اصفهان: کتابفروشی تأیید اصفهان. 
ـ ــــــــــ (1365) مقامات حمیدی. به تصحیح رضا انزابی‌نژاد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 
ـ خاقانی، بدیل‌بن علی (1316) دیوان خاقانی شروانی. به تصحیح و تحشیة علی عبدالرسولی. تهران: چاپخانة سعادت.
ـ ــــــــــــ (1382) دیوان خاقانی شروانی. تصحیح ضیاءالدّین سجّادی. تهران: زوّار.
ـ ــــــــــــ (1384) منشآت خاقانی. تصحیح و تحشیة محمّد روشن. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
ـ ــــــــــــ (1387) دیوان خاقانی. ویراستة میرجلال‌الدّین کزّازی. چاپ دوم. تهران: مرکز.
ـ خواجوی‌کرمانی، محمودبن ‌علی (1391) کلیّات ‌اشعار. به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی‌ خوانساری. تهران: سنایی.
ـ سجّادی، ضیاءالدّین (1374) فرهنگ لغات و تعبیرات با شرح اعلام و مشکلات دیوان خاقانی شروانی. چاپ اوّل. تهران: زوّار.
ـ سنایی، مجدودبن آدم (1397) حدیقه الحقیقه. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدجعفر یاحقی و مهدی زرقانی. تهران: سخن. 
ـ دادبه، اصغر (1380) «بلبل صبا، بلبل سحر». مندرج در: حافظ‌شناسی. به کوشش سعید نیاز کرمانی. ج4. تهران: پاژنگ. 
ـ دالوند، یاسر (1395) «یادداشتی دربارة دو بیت از خاقانی». گزارش میراث. شمارة 74 و 75. صص 59 ـ 63. 
ـ ــــــــــــ (1396) «چند قاعده در کشف تصحیفات متون». آینة میراث. شمارة 61. صص 185 ـ 214. 
ـ دفتر واژه‌گزینی نظامی ستاد کلّ نیروهای مسلّح (1394) فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات نظامی در متون حماسی منظوم. به کوشش سعید مهدوی‌فر. تهران: روناس. 
ـ راستگو، محمّد (1370) «اعمال سلیقه شاعرانه: نقدی بر دیوان حافظ، تصحیح ادیب برومند». ادبستان فرهنگ و هنر. شمارة 22. صص 42 ـ 47. 
ـ ــــــــــــ (1395) در پی آن آشنا. تهران: نشر نی. 
ـ زرّین‌کوب، عبدالحسین (1377) «روش علمی در نقد و تصحیح متون ادبی». آینۀ میراث، سال اول. شمارۀ اول. صص 46- 53.
ـ ستایشگر، مهدی (1375) واژه‌نامة موسیقی ایران‌زمین. 2ج. تهران: اطلاعات. 
ـ شمیسا، سیروس (1384) کلّیات سبک‌شناسی. چاپ نخست از ویراست دوم. تهران: میترا. 
ـ ــــــــــــــ (1388) سبک‌شناسی شعر. چاپ چهارم از ویرایش دوم. تهران: میترا. 
ـ ــــــــــــــ (1388) یادداشت‌های حافظ. تهران: علم.
ـ فرّخی سیستانی، علی‌بن جولوغ (1385) دیوان حکیم فرّخی سیستانی. چاپ هفتم. تهران: زوّار. 
ـ کردی نیشابوری، ادیب یعقوب (2535ش) کتاب البلغه: فرهنگ عربی و فارسی (438 هجری). به اهتمام مجتبی مینوی و فیروز حریرچی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران
ـ کزّازی، میرجلال‌الدّین (1374) رخسار صبح. چاپ سوم. تهران: کتاب ماد.
ـ معلوف، لویس (1385) فرهنگ بزرگ جامع نوین (ترجمه المنجد). مترجم احمد سیّاح. چاپ ششم. تهران: انتشارات اسلام.
ـ مهدوی‌فر، سعید (1392) «نگاهی به دیوان خاقانی تصحیح سید ضیاءالدین سجادی بر اساس معیارهای نویافته». آینة میراث. ضمیمة 29. صص 161 – 207. 
ـ نیشابوری، محمّدبن محمودبن محمّد (1374) «رسالة موسیقی محمّدبن محمودبن محمّد نیشابوری». با مقدّمه و تصحیح امیرحسین پورجوادی. مجلة معارف. شمارة 34 و 35.
ـ هجویری، ابوالحسن علی‌بن عثمان (1390) کشف‌المحجوب. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چاپ هفتم. تهران: سروش.