خوانش ناقدان عرب از نظریۀ نظم عبدالقاهر جرجانی و تطبیق آن با نظریه‌های معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

دکترای ادبیات عرب، استادیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه گلستان.

چکیده

عبدالقاهر جرجانی زبان­شناس و ادیب، نظریه پرداز علم بلاغت و واضع نظریه نظم است؛ نظریه­های او در باب علم بلاغت از دقت و ظرافتی بالا برخورداراست به گونه­ای که از قرن­ها پیش تا­کنون به عنوان منبعی معتبر برای این علم مورد استفاده پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. تحقیقاتی که پژوهشگران معاصر عرب در بررسی آراء و نظریات جرجانی انجام داده­اند، نشان می­دهد آرای بلاغی وی خصوصا نظریه­ای که در باب نظم مطرح کرده است، ریشه­ در میراث ادبیات عرب دارد و عبدالقاهر تحت تاثیر اساتید پیش از خود بدین نظریه دست یافته و صورتی کامل و جامع بدان بخشیده است. از سوی دیگر، نظریه نظم، با بسیاری از مباحثی که امروزه توسط اندیشمندان غربی مطرح و با نام آنان شناخته شده است، هم­پوشانی دارد. با این تفاوت که نظریه­های معاصر غربی، صورتی قاعده­مند­تر و گاه جامع­تر از نظریه­های عبدالقاهر دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Close reading of Arab critics on the Nazm Theory and comparing it with Contemporary theories

نویسندگان [English]

  • Mehdi Mohamadi Nejad
  • fereshteh farzishoub
PhD in Arabic Literature, Assistant Professor, Department of Persian Literature, Golestan University.
چکیده [English]

Linguist and literary theorist Abdul Qahir Jarjani is one of the greatest thinkers in the history of Arabic literature; his theories of rhetoric have been so elaborate that for centuries it has been used by researchers in this field as the most powerful and practical source of this science. Research studies conducted by contemporary Arab scholars in examining his views and theories show that his rhetorical ideas, especially those of order, are rooted in the legacy of Arab literature and Abdel Qahir is influenced by former scholars. In addition, the theory of order has overlaps with those raised by western scholars. However, western theories enjoy more complete and comprehensive forms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abdul Qahir Jarjani
  • Theory of Order
  • Stylistics
  • Structuralism
  • Syntax
-         ابن قتیبة الدینوری( بی­تا)  تأویل مشکل القرآن، المحقق: إبراهیم شمس الدین، لبنان: بیروت، دار الکتب العلمیة.
-         ابن المدبر ابراهیم، ( بی­تا) الرسالة العذراء، تحقیق: زکی مبارک، دار الکتب المصریة.
-         ابن المقفع عبد الله، ( 1911) الأدب الصغیر، تحقیق: احمد زکی، مصر .
-         أبوالعدوس یوسف،(2010) الرؤیة و التطبیق، عمان، دارالمسیرة.
-         أرسطو، (1959) الخطابة، تحقیق: عبد الرحمن بدوی، القاهرة، وزارة الثقافة والاعلام العراقیة.
-         ________( 1953) فن الشعر، تحقیق: عبد الرحمن بدوی، مکتبة النهضة المعربة
-         الباقلانی( 1957)  التمهید، تحقیق مکارثی، بیروت.
-         بودوخة مسعود( 2009) الأسلوبیة و خصائص اللغة الشعریة، حلب، مرکز الإنماء الحضاری.
-         تورودوف تزفیتان (1987) الشعریة، ترجمة: شکری المبخوت، رجاء بن سلامة، المغرب، دارتوبقال للنشر.
-         التوحیدی ابوحیان (1929) المقابسات، مصر .
-         _________  ( 1424)  الإمتاع والمؤانسة، بیروت، المکتبة العنصریة.
-         الجاحظ عمرو بن بحر (1423)  البیان والتبیین، بیروت، دار ومکتبة الهلال.
-         _________  ( 1424)  الحیوان، بیروت، دار الکتب العلمیة .
-         جیرو بییر،(2009) الأسلوبیة و تحلیل الخطاب، ترجمة: منذر العیاشی، حلب: مرکز الإنماء الحضاری.
-         الجرجانی عبد القاهر ( 1992) دلائل الإعجاز ، المحقق: محمود محمد شاکر أبو فهر الناشر: مطبعة المدنی بالقاهرة - دار المدنی بجدة.
-         _________ ( 2000) دلائل الإعجاز، تعلیق: محمود محمد شاکر، القاهرة، مکتبة الأسرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب بالاشتراک مع مکتبة الخانجی.
-         _________  ( 2002) ، دلائل الإعجاز،  شرح : یاسین الأیوبی، شرکة أبناء الشریف الأنصاری.
-         _________  (2005) دلائل الإعجاز، اعتناء: علی محمد زینو، لبنان، بیروت، مؤسسة الرسالة.
-         _________  ( 2007) المقتصد فی شرح التکملة، تحقیق: أحمد بن عبدالله بن إبراهیم الدرویش، السعودیة، الإمام سلسلة الرسائل الجامعیة.
-         _________ (1991) أسرار البلاغة، تعلیق: محمود محمد شاکر، القاهرة، مکتبة الخانجی.
-         _________ (بی تا) أسرار البلاغة، قرأه وعلق علیه: محمود محمد شاکر، مطبعة المدنی بالقاهرة، دار المدنی بجدة).
-         الجرجانی الشریف (1983) ، التعریفات، المحقق: ضبطه وصححه جماعة من العلماء بإشراف ، بیروت –لبنان، دار الکتب العلمیة
-         جمعه حسین (2003) المسبار فی النص الأدبی، دمشق، اتحاد کتاب العرب.
-         الحربی، فرحان بدری( 2003)  الأسلوبیة فی النقد العربی الحدیث، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات
-         الخطابی حمد بن محمد( 1968)  بیان إعجاز القرآن، تحقیق: محمد خلف الله و محمد زغلول سلام، مصر دار المعارف.
-         خلیل السید احمد ،( 1968)  المدخل الى دراسة البلاغة العربیة، بیروت، دار النهضة العربة.
-         الراجحی شرف الدین( د. ت) مبادئ علم اللسانیات الحدیثة، الإسکندریة، دار المعرفة الجامعیة.
-         رحیم العزاوی، نعمة، (1392)، روش شناسی پژوهش­های زبان شناختی، مترجم: جواد اصغری، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
-         الرمانی علی بن عیسی، ( بی­تا) النکت فی إعجاز القرآن فی ثلاث رسائل فی إعجاز القرآن الکریم.
-         زروق نصرالدین( 2011) دروس و محاضرات فی اللسانیات العامة، الجزائر، دار کنز الحکمة.
-         السد، نورالدین ( بی­تا) الأسلوبیة و تحلیل الخطاب، الجزائر، دارهومة.
-         سوسیر فردینان (1985) دروس فی الالسنیة العامة، تعلیق و شرح: صالح  القرمادی و محمد شاوش و محمد العجینة، تونس: الدار العربیة للکتاب.
-         سیبویه عمرو بن عثمان ( 1988)  الکتاب، المحقق: عبد السلام محمد هارون، القاهرة، مکتبة الخانجی.
-         طبانة بدوی (1956) السرقات الأدبیة، القاهرة، مکتبة نهضة مصر بفجالة، مطبعة الرسالة.
-         الطبری محمد بن جریر (2000) جامع البیان فی تأویل القرآن، المحقق: أحمد محمد شاکر ، مؤسسة الرسالة
-         الضامن حاتم،( 1979)  نظریة النظم تاریخ و تطور، بغداد، منشورات وزارة الثقافة والإعلام العراقیة- دار الحریة للطباعة،
-         عباس محمد(   1999) الأبعاد الإبداعیة فی منهج عبدالقاهر الجرجانی، لبنان، بیروت، دارالفکر المعاصر.
-         عبدالمطلب محمد( 1995) قضایا الحداثة عند عبدالقاهر الجرجانی،الشکرة المصریة العالمیة للنشر، لونجمان.
-         عبداللطیف محمد حماسه( 1990) من الأنماط التحویلیة فی النحو العربی، القاهرة، مکتبة الخانجی .
-         العسکری أبو أحمد ( 1960) ، المصون، تحقیق :عبد السلام هارون، الکویت.
-         العسکری أبو هلال ( 1419) الصناعتین، المحقق: علی محمد البجاوی ومحمد أبو الفضل إبراهیم، بیروت، المکتبة العنصریة.
-         عطیة مختار (2008) التقدیم و التأخیر و مبادئ الترکیب بین البلاغة و الأسلوبیة،  الإسکندریة، دارالوفاء.
-         عمر، أحمد مختار(1982) علم الدلالة، مکتبة دارالعروبة للنشر و التوزیع
-         عیاد، محمد شکری، ( 1984 )معجم المصطلحات اللغویة و الأدبیة، ریاض: دارالمریخ للنشر
-         فتحی احمد عامر،( 1975)  فکرة النظم بین وجوه الإعجاز، القاهرة.
-         فندریس (1950) اللغة، ترجمة: عبدالحمید الدواخلی، محمد القصاص،القاهرة، مکتبة آنجلو المصریة.
-         فوکو میشل (1997)  ما معنی مولف؟ فی کتاب القصة الروایة، المولف: مجموعه من المولفین فوکو و آخرون، ترجمة خیری دومه، القاهرة، دار شرقیات.
-         قاضی عبد الجبار،  المغنى فى ابواب التوحید و العدل، اشراف: حسین، طه ، مراجعة: المدکور، ابارهیم بیومی.
-         الکواز محمد کریم(2006) علم الأسلوب(مفاهیم و تطبیقات) لیبیا، جامعة السابع من أفریل.
-         کوهن جان( 1996) بنیة اللغة الشعریة، ترجمة: محمد الولی، محمد العمری، المغرب، دار توبقال للنشر، دار البیضاء.
-         کریستیفیا جولیا، (1997) علم النص، ترجمة: فرید الزاهی، مراجعه: عبدالجلیل ناظم، مغرب: سلسلة المعرفة الأدبیة، دارتوبقال للنشر- الدار البیضاء، ابلتفاق مع دار سوی بباریس.
-         ــــــــــــ، ( 1969) السیمولوجیا، باریس، سوی.
-         المبرد محمد بن یزید،(1965)  البلاغة ،تحقیق: رمضان عبد التواب، القاهرة.
-         المسدی، عبدالسلام( 2006) الأسلوب و الأسلوبیة، لیبیا، بنغازی، دار الکتب الوطینیة.
-         مندور محمد( 1988) فی المیزان الحدید، تونس، نشر و توزیع مؤسسات ع بن عبدالله.
-         یونس علی محمد محمد( 2004) مدخل إلی اللسانیات، بیروت، دار الکتاب الجدید.     
مقالات و پایان نامه­ها
-         أحمد یحیی( 1980) الاتجاه الوظیفی و دوره فی تحلیل اللغة، بیروت، مجلة عالم الفکر،م.2  الطبعة الثالثة.
-         الأسدی عبدالجبار،( 2000 ) ماهیة التناص، مجلة الرافد، ع 31، الشارقة، دائرة الثقافة و الإعلام.
-         بصل محمد إسماعیل و بلة فاطمة (2014) ملامح نظریة السیاق فی الدرس اللغوی الحدیث، مجلة دراسات فی اللغة العربیة و آدابها،العدد الثامن العشر صص 1-18.
-         بولحواش سعاد( 2011-2012) شعریة الانزیاح بین عبدالقاهر الجرجانی و جان کوهن،إشراف: محد زرمان، جامعة حاج لخضر باطنة، الجمهوریة الجزائریة.
-         رمضان السید، علاء الدین ( 2014) ظاهرة التناص بین الإمام عبدالقاهر الجرجانی و جولیا کریستیفیا، بحوث المؤتمر العلمی الدولی الأول لکلیة اللغة العربیة بأسیوط ( الإمام عبدالقاهر الجرجانی و جهوده فی إثراء اللغة العربیة) شهر 11، مجلد 3  صص 1386-1434
-         الشنطی، محمد صالح، (1998) رویة لموروثنا النقدی، مجلة رؤی، عدد2. س 1.
-         معوض عاطف عبدالعزیز ( 2007)  أصول النظریة التحویلیة عند عبدالقاهر الجرجانی، مجلة علوم اللغة المجلد العاشر، العدد4. صص 207-282.
-         هاملی صلیحة(  2011- 2012)  ملامح الاسلوبیة عند عبدالقاهر الجرجانی. اشراف لخضر عیکوس، جامعة العربی بن مهیدی، الجمهوریة الجزائریة.