معانی نحو، اساس بلاغت در سیرالملوک نظام‌المک (تبیین غلبة معانی نحو بر بیان و بدیع در شکل‌گیری نظام بلاغی سیرالملوک)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه شهیدبهشتی

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

بررسی آثار بلاغی ادب فارسی و پژوهش­های پیرامون آن نشان می­دهد که پژوهشگران، به نظام زیبایی­شناختی مستقل و معینی در حوزة پژوهشی نثر فارسی قائل نیستند. حال آن­که بررسی­های موردی متون نثر نشان می­دهد که نه تنها این آثار، نظام زیبایی­شناختی مستقل و مؤثری دارد، این نظام زیبایی­شناختی همسویی کارآمدی با رسالت متون نثر-که انتقال معنا از مؤلف به خواننده است- دارد. معانی نحو، به عنوان یک شیوة بلاغی مستقل، تبیین کنندة بسیاری از شگردهای بلاغی مورد استفادة مؤلفان آثار منثور ادبی است. نظامی که به دلیل اولویت نداشتن در نظام بلاغی نظم فارسی، به اندازة دو حوزة دیگر بلاغت یعنی بیان و بدیع در معرض توجه نبوده و نیست. نگارنده در پژوهش حاضر سعی کرده­است تا با بررسی دقیق فصل­های سی­و نهم و چهلم سیرالملوک نظام­الملک از منظر علم معانی، نظام زیبایی­شناختی یکی از مهمترین متون منثور ادبیات فارسی را برجسته کند و نشان دهد که این نظام، هم کاملاً مؤثر و کارآمد و هم کاملاً منطبق با رسالت مؤلف از تولید این متن است. از سوی دیگر با تحلیل این متن از منظر بیان و بدیع نشان داده­است که هنرسازه­های این دو حوزة بلاغی سهم ناچیزی در زیبایی این متن دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Rhetoric of Syntactic, The Basis of Rhetoric in Siyar al-Muluk by Nizam al-Mulk (The Explanation of Dominance of The Rhetoric of Syntactic over Figurative Language and Oratory in Forming of Rhetorical system of Siyar al-Muluk)

نویسندگان [English]

  • Mohamad Amin Zamanvaziri 1
  • Mohamad Gholamrezaei 2
  • Ghodrat Taheri 3
1 PhD student in Persian language and literature at Shahid Beheshti University
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University
3 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

The investigation on rhetorical works in Persian literature and researches on this field shows that researchers do not believe in an independent and certain aesthetic system in the research filed of Persian prose. While the case studies on prose texts demonstrates that not only this works have an independent and effective aesthetic system, but also this aesthetic system is parallel with the aim of prose texts that is transferring meaning from the author to the reader. The rhetoric of syntactic, as an independent rhetorical method, explains most of the rhetorical techniques used by the authors of prose literature works. this system has not been focused on because of not having priority over figurative language and oratory. This research is trying to concentrate on the aesthetic system of Siyar al-Muluk by Nizam al-Mulk as one of the most important prose texts in Persian literature through the analysis of chapters thirty nine and forty of the book. It also tries to show that this system is totally effective and also matches with the author's goal of writing this work. on the other hand, by analyzing the text from the field of figurative language and oratory, it will be shown that techniques of these fields do not play an important role in the aesthetic system of the work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetoric of Synthetic
  • Figurative Language
  • Oratory
  • Rhetoric
  • Siyar al-Muluk

مراجع

- آهنی، غلامحسین(1360)، معانی بیان، تهران: بنیاد قرآن.
- انوری، حسن، و حسن احمدی گیوی(1389)، دستور زبان فارسی 2، تهران: انتشارات فاطمی.
- بهار، محمدتقی(1391)، سبک­شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی، ج 2، تهران: مؤسسة انتشارات امیرکبیر.
- جرجانی، عبدالقاهر(1368)، دلائل­الاعجاز فی القرآن، ترجمة محمد رادمنش، مشهد: آستان قدس رضوی.
- خطیبی، حسین(1390)، فن نثر در ادب پارسی، تهران: انتشارات زوّار.
- سیدقاسم، لیلا(1396)، بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، تهران: هرمس.
- شفیعی­کدکنی، محمدرضا(1389)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس(1390)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: نشر میترا.
- صفی، امید(1389)، سیاست/ دانش در جهان اسلام؛ همسویی معرفت و ایدئولوژی در دورة سلجوقی، ترجمة مجتبی فاضلی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- طباطبایی، جواد(1392)، خواجه نظام­الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران، تهران: انتشارات مینوی خرد.
- کوش، سلینا(1396)، اصول و مبانی تحلیل متون ادبی، ترجمة حسین پاینده، تهران: انتشارات مروارید.
- ناتل خانلری، پرویز(1365)، تاریخ زبان فارسی،ج 3، تهران: نشر نو.
- ناتل خانلری، پرویز(1355)، دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات بابک.
- نظام­الملک طوسی(1383)، سیرالملوک(سیاست­نامه)، تصحیح هیوبرت دارک، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار