ریشه‎یابی دگرگونی‌های فکری و رفتاری تصوف مکتبی تا قرن نهم هجری قمری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو پیوستة قطب علمی فردوسی‌شناسی، دانشگاه مشهد (استادیار بازنشسته)

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مشهد

چکیده

بیشتر جنبش‌های احساسی و مکتب‌های فکری ایرانی که پس از شکست ساسانیان شکل گرفته از اندیشه‎ها و زمینه‌های اجتماعی خالی نبوده است؛ از جملة آن‌ها گرایش‌های گروهی صوفیان است که، ازطریق دعوت به زهد و استغنا، هدف شخصیت‌بخشی و بیدارگری داشته‎اند. البته این هدف‌ها از دید مراکز حکومتی پنهان نمانده و دریافته‎اند که توجه بزرگان این مکتب‌ها به پاکی نفس و تربیت رفتاری مردم، نتیجه‎اش اثبات و ثبات شخصیت انسانی و درنهایت، کسب استقلال است؛ از‌این‎رو کوشیده‎اند، ضمن رعایت جانب این بزرگان و نگهبانی از عظمت مقام و القای تقدس زاهدانة آنان، درپی‌ جذب پیروان آن‌ها و منحرف‌کردن فعالیت‌های رفتاری آنان باشند. این توجه هم حوزه‎های جغرافیایی و عاطفی این مکتب‌ها را گسترش داده و هم ضرب ‌‌آهنگ سقوط آن‌ها را نواخته و سرعت داده است. در مقالة حاضر، برپایة شواهد و مدارک بازمانده، دگرگونی‌های فکری و رفتاری تصوف مکتبی ریشه‎یابی شده و نسبت میان کمیت خانقاه‌ها و گستردگی مراکز عمومی تصوف و فراهم‌شدن موجبات انحطاط و دگردیسی این اندیشه بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Originating the Mental and Behavioral Changes in Radical Mysticism till 9th Century

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Rashed mohassel 1
  • Fateme Hoseinzade heravian 2
1 M.A Student of Persian Literatuare Mashhad Payamenoor University
2 M.A Student of Persian Literatuare Mashhad Payamenoor University
چکیده [English]

Most of Iranian emotional movements and mental schools that have been established
after the breakage of Sasanian have not been without social thoughts and backgrounds.
We can name the collective tendencies of mystics as one of these samples that by
inviting the people to piety and self-sufficiency they aimed to give them identity and
awakening.
Of course, these purposes have not been away from the eyes of governmental
centers, and they have found out that the attentions of these mystical saints to piety and
behavioral education of people lead to the stability of their human personality and
finally independence. So, in spite of apparent respecting these mystics and their great
sacred position, they have tried to attract their followers and distort their behavioral
activities. This kind of paying attention has spread both their emotional and
geographical scopes and, meanwhile, has caused their final breakage and decline.
This article aims to originate the mental and behavioral changes in radical
mysticism based on the remained documents and evidences, and also explain the
relation between the quantitive spread of the dervish monasteries and public mystical
centers on one hand and the causes of the decline of this thought on the other hand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism and beliefs
  • Mysticism and Following
  • Mysticism and Religion
  • the spread of dervish monasteries
  • the truth of mysticism