تقسیم‌بندی نوین «کنایه» در محور زبانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

به­ دلیل کاربرد وسیع «کنایه»، از گذشته تا به امروز، تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. تعاریف گذشتگان چندان روشن و دقیق نبوده و مرز مشخصی بین تعریف­ها و مثال­هایشان وجود ندارد. از سوی دیگر، کنایه را تنها در آثار ادبی جستجو و شواهدی هم که به­عنوان مثال آورده­اند فقط از میان آثار ادبی گزینش شده است. بی­توجّهی به خاستگاه اصلی کنایه؛ یعنی زبان عام، در تعریف و دسته­بندی آن، سبب خلط انواع کنایه شده است. در این مقاله، ابتدا مبهم و سلیقه­ای بودن تعاریف گذشتگان از کنایه بررسی و سپس، لزوم توجه به کنایات موجود در زبان عام و وارد شدن آن­ها به زبان ادبی مطرح شده است. در ادامه، با ارائۀ مثال­هایی از زبان عام و ادبی، کنایه در سه نوع «کنایه از موصوف»، «کنایه از صفت» و «کنایه از نسبت» با توجه به دایرۀ کاربردشان در بستر زبان عام و ادبی، در دو نوع محدود و نامحدود، به دوازده قسم کنایه تقسیم شده است. در پایان، «کنایه از نسبت» به­دلیل قدرت بالای توصیف، باارزش­ترین نوع کنایه تشخیص داده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A New Categorization of Metonymy on the Language Axis

نویسندگان [English]

  • Saeed Taheri 1
  • Ghodratalah Taheri 2
1 PhD student of Persian language and literature, Shahid Beheshti University
2 Associate professor at Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Due to the extensive usage of metonymy from the past to the present, several definitions of the term have been propounded. Old definitions were not very clear and precise, there being no lucid distinction between definitions and examples. On the other hand, metonymy and examples there of only were looked for in and selected from among literary works. Inattention to the origins of metonymy i.e. common language led to the confusion of different types and definitions of metonymy. This article first examines the vagueness and arbitrariness of old definitions of metonymy and then proposes the necessity of attention to metonymies in common language and of their entry into literary language. Next, providing examples in common and literary languages, three types of metonymy namely “metonymy for the substantive”, metonymy for the attribute” and “metonymy for the relation” are subdivided into twelve types in view of their limited and unlimited usage in literary and common languages. At the end, metonymy for the relation is described as the most valuable because of its high descriptive power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rhetoric
  • metonymy and its categorization
  • common and literary languages
اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد (1354)، گرشاسپ­نامه، به تصحیح حبیب یغمایی، تهران: کتابخانه طهوری.
انوری، اوحدالدین محمد بن محمد (1347)، دیوان اشعار، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تقوی، نصرالله (1317)، هنجار گفتار، تهران: چاپخانه مجلس.
جمال‌زاده، محمدعلی (1382)، فرهنگ لغات عامیانه، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران: سخن.
حافظ، شمس­الدین محمد (1390)، دیوان اشعار، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.
خاقانی، افضل­الدین بدیل بن علی نجار (1382)، دیوان اشعار، به تصحیح دکتر ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
داد، سیما (1375)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
رجایی، محمدخلیل (1379)، معالم­البلاغه، شیراز: دانشگاه شیراز.
سعدی، مصلح­الدین (1385)، کلیات آثار، به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
سمیعی(گیلانی)، احمد (1395)، آیین نگارش، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سنایی، ابوالمجدود بن آدم (1388)، دیوان اشعار، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.
شاملو، احمد (1372)، کتاب کوچه، تهران: مازیار.
شریعت، رضوان (1370)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: هیرمند.
شمیسا، سیروس (1387)، معانی و بیان، تهران: میترا.
شمیسا، سیروس (1370)، بیان، تهران: فردوس.
صائب تبریزی، میرزا محمدعلی (1374)، دیوان اشعار، به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: نگاه.
صفوی، کورش (1380)، از زبان­شناسی به ادبیات، جلد دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
عطار نیشابوری، فریدالدین ابوحامد محمد (1342)، منطق­الطیر، به تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عنصری، ابوالقاسم حسن بن احمد (1340)، دیوان اشعار، به تصحیح دکتر یحیی قریب، تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
فرّخی سیستانی، ابوالحسن علی بن جولوغ (1349)، دیوان اشعار، به تصحیح دکتر محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
فردوسی، ابوالقاسم (1971)، شاهنامه، زیر نظر ی.ا.برتلس، مسکو: ادبیات خاور.
کامل­نژاد، احمد (1385)، معانی و بیان، تهران: زوار.
منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمد بن قوص ‌بن احمد (1338)، دیوان اشعار، به تصحیح دکتر محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
مولوی، جلال­الدین محمد بن محمد (1378)، کلیات شمس، به تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال­الدین محمد بن محمد (1390)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: هرمس.
میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت (1385)، واژه­نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
ناصرخسرو، ابومعین (1365)، دیوان اشعار، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
نظامی، الیاس بن یوسف (1378)، خسرو و شیرین، به تصحیح وحیددستگردی، تهران: قطره.
وحیدیان کامیار، تقی (1375) «کنایه، نقاشی زبان»، فصلنامه نامه فرهنگستان، شماره 8، زمستان.
همایی، جلال­الدین (1379)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.
همایی، جلال­الدین (1374)، معانی ­و بیان (یادداشت‌ها)، تهران: هما.