شرح حال و بررسی سبک‌‌شناختی غزلیّاتِ دیوانِ سلطان احمد اویس جلایر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

2 استادیار گروه زبان و‌ ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاداسلامی، نجف‌آباد، ایران.

چکیده

سلطان احمد اُویس از سلاطین هنرمند و شاعر آل جلایر است که به سه زبان عربی، فارسی و ترکی شعر می‌‌سرود. متأسّفانه در داخل ایران نسخه‌‌ای از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر وجود ندارد. امّا در خارج از ایران بنابر نوشته‌‌های کتب تاریخی، ادبی و هنری چنین برمی‌‌آید که دو نسخه از دیوان اشعار سلطان احمد جلایر موجود است. نسخه اوّل در کتابخانۀ ایاصوفیه ترکیه و نسخه دوم - که اساس کار در این پژوهش است - در نگارخانۀ فریر با شمارۀ f 1932 نگهداری می‌‌شود و بیشتر اشعار آن شامل غزلیّات احمد بن اُویس است؛ سلطان احمد اگرچه در قالب‌‌های دیگر شعری طبع‌‌آزمایی کرده، شاعری غزل‌‌سرا بوده و تعداد غزل‌‌های او از سایر قالب‌‌ها بیشتر است. این شاعر 622 غزل دارد که مجموع ابیات آن به 4385 بیت می‌‌رسد. وی غزل را به شیوۀ شاعران قرن هشتم سروده که از لحاظ وزن و مضمون، متنوّع و درون‌‌مایۀ آن عشق و عرفان است. وی در غزل‌‌های خود مضامین متنوّعی از جمله: مضامین عارفانه، عاشقانه، انتقادی و ... را به‌‌کار گرفته؛ امّا نکتۀ قابل توجّه این است ‌‌که در غزلیّات عرفانی همانند اکثر عارفان به اصول و اندیشه‌‌هایی معتقد است که بخشی از آن‌‌ها را در انعکاس واژگان صوفیانۀ او می‌‌بینیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Biography and Study of the Cognitive Style of the Sultan Ahmad Oweis Jalaiera's Lyrics Collection

نویسندگان [English]

  • leila Bagheri 1
  • Ghorbanali Ebrahimi 2
  • Morteza Rashidi 3
1 PhD student in Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University Najaf Abad Branch, Najaf Abad, Iran.
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Najafabad Branch, Najaf Abad, Iran.
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Najaf Abad Branch, Najaf Abad, Iran.
چکیده [English]

Sultan Ahmad-e-Oweis is one of the sultans of Al-Jalayer, who were an artist and a poet that wrote poetry in Arabic, Persian, and Turkish. Unfortunately, there is no copy of Sultan Ahmad Jalayri's poetry collection in Iran. However, according to historical, literary, and artistic writings, there are two versions of his collection outside Iran. The first copy is in the Ayasufiya Library of Turkey and the second version, which is the basis of the present study, is archived and numbered f1932 in the Farir Gallery. Most of the poems in the latter version include the sonnets of Ahmad ibn Oweis.  Though Sultan Ahmad was refined in different forms of poetry, he was mainly a sonneteer and his sonnets outnumbered his other poetry genres. He wrote 622 sonnets with 4385 verses. He wrote the sonnets following the style of the eighth-century poets and his sonnets enjoyed various weight formats and content and also the themes of love, mysticism, criticism, etc. Ahmad-e Jalaieri, in his mystic sonnets, like most mystic poets, believes in the ideas and principles part of which can be seen as reflected in mystic vocabulary choice,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jalaierian
  • Ahmad Oweis
  • Manuscript
  • Sonnets
  • Stylistics

مراجع

  1. ادوارد براون. (1357). تاریخ ادبی ایران، ترجمۀ علی‌‌اصغر حکمت، جلد سوم، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
  2. بخارایی، ناصر. (1353). دیوان اشعار؛ تصحیح مهدی درخشان، چاپ اوّلف تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
  3. بیانی، شیرین. (1345). تاریخ آل‌‌جلایر، چاپ اوّل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. بیانی، مهدی. (1358). احوال و آثار خوشنویسان، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.
  5. تربیت، محمّدعلی. (1314). دانشمندان آذربایجان، تهران: کتابخانه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  6. جرجانی، عبدالقاهر. (1370). اسرارالبلاغه، ترجمۀ جلیل تجلیل، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  7. حسینی‌‌فسایی، حاج‌‌میراز حسن. (1367). فارسنامۀ ناصری، جلد اوّل، تهران: امیرکبیر.
  8. خاماچی، بهروز. (1389). شهر من تبریز، تبریز: انتشارات ندای شمس.
  9. خرّمشاهی، بهاءالدّین. (1367). چارده روایت، تهران: نشر پرواز.
  10. خواندمیر، غیاث‌‌الدّین. (1362). تاریخ حبیب‌‌السّیر، زیر نظر محمّد دبیرسیاقی، چاپ سوم، بی‌‌جا.
  11. دولتشاه سمرقندی. (1366). تذکره‌‌الشّعرا، به اهتمام محمّد رمضانی، چاپ دوم، تهران: خاور.
  12. دولتشاه سمرقندی ‌. (1382). تذکره‌‌الشّعرا، تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
  13. رزمجو، حسین. (1375). انواع ادبی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
  14. رستگارفسایی، منصور. (1372). انواع شعر فارسی، شیراز: انتشارات نوید.
  15. رودکی­سمرقندی. (1393). دیوان رودکی؛ تصحیح سعید نفیسی، تهران: نگاه.
  16. روملو، حسن. (1384). احسن‌‌التّواریخ، تهران: چاپ عبدالحسین نوایی.
  17. زرّین‌‌کوب، عبدالحسین. (1369). ارزش میراث صوفیه، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
  18. سلطان­احمد بن اُویس، معزّالدّین. (809 ه.ق)، دیوان اشعار سلطان­احمد جلایر، نگارخانۀ فریر، شمارۀ f 1932.
  19. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا. (1370). صُورخیال در شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
  20. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا‌. (1380). «عقل ورزیدم و عشقم به ملامت برخاست»، مجلۀ ایران‌‌شناسی، سال 13، شماره3، صص 518-510.
  21. شمیسا، سیروس. (1371). بیان، چاپ دوم، تهران: فردوس.
  22. شمیسا، سیروس. (1378). سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوس.
  23. صبور، داریوش. (1357). آفاق غزل فارسی، تهران: انتشارات پدیده.
  24. صفا، ذبیح‌‌الله. (1369). تاریخ ادبیّات در ایران، چاپ ششم، تهران: فردوس.
  25. عبدالرّزاق‌‌‌‌‌‌سمرقندی، کمال‌‌الدّین. (1372). مطلع‌‌السّعدین و مجمع‌‌البحرین، به‌‌کوشش عبدالحسین نوایی، چاپ دوم، تهران: مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  26. علی‌‌یزدی، شرف‌‌الدّین. (1972 م). ظفرنامه، به‌‌کوشش عصام‌‌الدّین اروبایف، تاشکند.
  27. غنی، قاسم. (1369). تاریخ عصر حافظ، چاپ پنجم، تهران: انتشارات زوار.
  28. غیاثی، عبدالله بن فتح‌‌الله. (1975). التاریخ‌‌الغیاثی (الفصل‌‌الخامس)، بغداد: چاپ طارق نافع حمدانی.
  29. کن‌‌بای، شیلا. (1378). نقّاشی ایرانی، ترجمۀ مهدی حسینی، چاپ سوم، تهران: دانشگاه هنر.
  30. مرتضوی، منوچهر. (1370). مکتب حافظ، چاپ سوم، تبریز: انتشارات ستوده.
  31. مشکور، محمّدجواد. (1352). تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، تهران: انتشارات انجمن آثار ملّی.
  32. نفیسی، سعید. (1363). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فروغی.
  33. یان ریبکا. (1354). تاریخ ادبیّات ایران، ترجمۀ عیسی شهابی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مقالات

  1. آژند، یعقوب. (1382). «مکتب نگارگری بغداد»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 14، صص 86-82.
  2. بساک، حسن؛ اسدی­لاری، حسنیه. (1393)، «دمی با نامة نامی: معرّفی، تصحیح، و نسخه‌‌شناسی منشآت خواندمیر»، مجلّۀ کهن­نامۀ ادب پارسی، دورۀ 5، ش 2، صص 73-45.
  3. قزوینی، محمّد. (1323). «تحقیقات ادبی حافظ و سلطان احمد جلایر»، نشریۀ یادگار، شماره یکم.

ب) منابع خارجی

Brill, E.J. (1996). Qasida Poetry in Islamic Asia & Africa (classical Traditions E Modern Meanings. Edited by Stefan Sperl & Christopher Shackle.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار