تحلیل نمود نحویِ روایت در خسرو و شیرینِ نظامی، مجنون و لیلیِ دهلوی و نل و دمنِ فیضی براساس نظریۀ تودوروف.

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

چکیده

بررسی نمود نحوی در روایت­شناسی ساختارگرا بویژه در نظریۀ تودوروف جایگاهی ویژه دارد. در نمود نحوی، پی­ریزیِ کوچک­ترین واحدِ روایی یعنی: گزاره و انواع آن، پی­رفت(سطح بالاتر از گزاره) و متن(نحوۀ ترکیب پی­رفت­ها) مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از این الگویِ نحوی، ساختار روایت­های خسرو و شیرین، مجنون و لیلی نل و دمن مورد بررسی قرارگیرد.بررسی سطوح مختلف نحوِ روایت؛ از گزاره تا متن نشان می­دهد که ارتباط مستقیمی بین نحو روایت و چگونگی ارائۀ روایت وجود دارد؛ غلبۀ گزاره­های وصفی، ایستایی و بسامد گزاره­های فعلی، کنش و پویایی رویدادها و شخصیت­ها را منعکس می­کنند. در تمامی روایت­های مورد بررسی در این پژوهش یک کلان پی­رفت متشکل از سه گزارۀ ایستا و دو گزارۀ پویا وجود دارد که گزارۀ چهارم آن، تمامی پی‌رفت‌های بعد از خود را به شکل درونه­ای در خود جای داده است. درواقع تمامی حوادث و رویدادها و گزاره­های این پی­رفت­ها در نقش نیرویی که تلاش دارد با کنش خود تعادل را به ساحت داستان بازگرداند عمل می­کنند. مطالعۀ ساختار پی­رفت­های تشکیل دهندۀ متنِ روایت­ها نشان می­دهد که در بیشترِ موارد، پی­رفت­ها به گونۀ زنجیره­ای با هم ترکیب شده­اند  وحالت­های ترکیبیِ تناوبی و درونه­ای بسامد کمتری دارند. با توجّه به تأثیر مستقیمِ تعداد پی­رفت­های هر روایت بر ساختار آن، روایتی که نظامی از خسرو و شیرین ارائه داده است به علّت تعداد بیشترِ پی­رفت­های تشکیل دهندۀ آن و در نتیجه تعداد بیشترِ کنش­هایی که اتّفاق می­افتد، پیرنگی به مراتب قوی­تر و جذابیت بیشتری نسبت به سایر روایت­های مورد بررسی برای مخاطب ایجاد کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • peyman reyhaninia 1
  • Elyas Nooraei 2
  • Gholam Salmian 2
1 Razi University
2 Assistant Professor of Razi University
چکیده [English]

.

آزاد،راضیه(1388).«روایت­شناسی مقامات حمیدی براساس نظریۀ تودوروف»
. فصلنامۀپژوهش­های ادبی، سال هفتم، شماره 26.
ابراهیمی­فخاری، محمدمهدی(1389).«تحلیل و بررسی نمود کلامی در داستان اول مثنوی معنوی»، مجلۀ نامۀ پارسی شماره 55.
احمدی، بابک (1375). از نشانه­های تصویری تا متن، چاپ دوم، تهران: نشرمرکز.
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، چاپ اوّل، تهران: نشرمرکز.
احمدیان، مهرداد(1386). «روایتگری در تصویرسازی»، فصلنامۀ تخصصی اطلاع رسانی و نقد و بررسی کتاب (کتاب ماه ادبیات و کودک و نوجوان)، شماره 123.
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، چاپ اوّل، تهران: فردا.
برتنس، هانس (1384). مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا قاسمی، چاپ اوّل، تهران: ماهی.
پارسا، سید احمد و یوسف طاهری(1391). «بررسی وجوه روایتی در حکایت­های مرزبان نامه براساس نطریۀ تودوروف»، مجلۀ متن­شناسی ادب فارسی، شماره14.
پرینس، جرالد(1391). روایت­شناسی: شکل و کارکرد روایت، ترجمۀ محمد شهبا، چاپ اوّل، تهران: مینوی خرد.
تایسن، لیس(1378). نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسن زاده و فاطمه حسینی، چاپ اوّل، تهران: نگاه امروز.
تودوروف، تزوتان(1388). بوطیقای نثر: پژوهشی نو دربارۀ حکایت، ترجمۀ انوشیروان گنجی­پور، چاپ دوم، تهران: افراز.
تودوروف، تزوتان(1382). بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، چاپ اوّل، تهران: آگه.
تودوروف، تزوتان(1377). منطق گفتگوی میخائیل باختین، ترجمه داریوش کریمی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
تولان، مایکل(1383). درآمدی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، چاپ اوّل، تهران: فارابی.
جواهری، سپیده و مهدی نیک­منش(1394). «نمود نحوی روایت در مصیبت­نامه عطار نیشابوری»، شماره 31.
دهلوی، امیرخسرو(1362). مجنون و لیلی، تصحیح امیراحمد اشرفی، چاپ اوّل، تهران: شقایق.
رابرتز، جفری(1389). تاریخ و روایت، ترجمۀ جلال فرزانه دهکردی، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر(1384). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
فلکی،محمود(1382). روایت داستان(تئوری­های پایه­ای داستان نویسی)، چاپ اوّل، تهران: بازتاب نگار.
فیضی، ابوالفیض بن مبارک(1382). نل و دمن، تصحیح علی آل داود، چاپ اوّل، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کریمی، پرستو و امیر فتحی(1391). «تحلیل ساختاری طرح داستان کیومرث براساس الگوی تودوروف، برمون و گریماس». مجله مطالعات داستانی، سال اول، شماره 1.
گرین، کیت و جیل، لبیهان(1383). درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، ترجمۀ ... پاینده، چاپ اوّل، تهران: روزگار.
لوته، یاکوب(1388). مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمۀ امید نیکوفرجام، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.
مکاریک، ایرناریما(1384). دانش­نامۀ نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ اوّل، تهران: آگه.
نظامی، الیاس بن یوسف(1378). خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی حسن، چاپ سوم، تهران: قطره.
وکیلی­فرد، امیررضا و زهرا­سادات حسینی(1396).«درک متون کهن روایی فارسی با راهبرد نگاشت داستانی با تکیه بر کلیه و دمنه»، کهن نامه ادب پارسی، سال هشتم، شماره سوم.
هارلند، ریچارد(1381). درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی از افلاطون تا بارت، ترجمۀ علی معصومی، ناهید اسلامی و غلامرضا امامی، چاپ اوّل، تهران: چشمه.
Baldick, chris(2004)The concise Oxford Dictionary of Literary Terms, Secend Edition,
ms, London & New Yourk. Oxford: Oxford University Press.
Branigan, Edward(1992) Narrative Comprehansion and Film. London, USA & Canada: Routledge.
Childs, Peter & Roger Fowler(1987), The Routledge Dictionary of Terms, London & New Yourk.