بازشناسی معنای عشق در گفتمان قصه بلند عامیانه داراب‌نامه طرسوسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.

4 دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، ایران

چکیده

گفتمان در قصه‌ها، مجموعه معناداری از ارتباط دوسویة پردازنده/نقال با نقل‌شنو در بستر رویدادهای گوناگون اجتماعی سیاسی و عوامل پیرامتنی است. این امر از رهگذر جانشینی شاخصه‌های عاشقانه به‌جای ویژگی‌های پهلوانی و در قالب زنجیره‌ای روایی از ارتباط ساختار و کارکرد عشق شکل‌می‌گیرد. از این‌‌میان، داراب‌نامه طرسوسی نیز به‌دلیل بهره‌مندی از ارتباط تنگاتنگ میان وقایع اجتماعی و نیاز قصه‌شنو در دوره‌های خلق و بازآفرینی قصه(ساسانیان و غزنویان یا غوریان)، بستر مناسبی برای این پژوهش ‌است. این مهم در دو سطح ساختار و کارکرد عشق بررسی شد. حاصل کار نشان‌ می‌دهد که در جانشینی شاخصه‌های عاشقانه به‌جای ویژگی‌های پهلوانی، در سطح ساختار، ابتدا نحوة بازنمایی عشق شکل‌می‌گیرد. بدین‌معنی که وابستگی قصه در پرداخت عشق به‌ یکی از بسترهای بازنماینده، یعنی متون مقدس اسطوره‌ای-دینی و یا زمان بازپرداخت اثر، آشکارمی‌شود. در ادامه، پردازنده با تمرکز بر همان عشق بازنمایی‌شده، به ترسیم روابط عاشقانه درقالب چهار سازه اصلی دیدار عاشق و معشوق(نقش‌پذیری اشخاص)، موانع و مشکلات، وصال و مرگ می‌پردازد و بخش خیالی قصه را می‌سازد. تولید معنای قصه از این رهگذر محقق‌می‌شود. از این‌رو، این ‌امر در داراب‌نامه با بازنمایی‌ عشق دینی و چگونگی ترسیم روابط عاشقانه از رهگذر آن به گفتمان یکدست برتری‌جویانه ملی-سلطنتی با نگرشی پدرتبارانه انجامیده‌است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the meaning of love in the discourse of Tarsoosi’s Dârâbnâmeh as a long folklore story

نویسندگان [English]

  • Atefeh Nkkhoo 1
  • Mostafa Sedighi 2
  • Faramarz Khojasteh 3
  • Sakineh Abbasi 4
1 Phd student of Persian Language and Literature, Hormozgan University,Bandar Abbas,Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Hormozgan University, Bandar Abbas,Iran
3 Associate Professor of Persian Language and Literature, Hormozgan University, Bandar Abbas ,Iran
4 Phd of Persian Language and Literature. Yazd, Iran
چکیده [English]

Discourse in stories is formed through a combination of meaningful and reciprocal relations between narrator and listener and in association with socio-political and extratextual factors. This is constructed via the appearance and dominance of love-related themes rather than chivalry and heroic, as related to narrative links between the structure and functions of love. Dârâbnâmeh, due to its associations with social happenings and the listener’s needs during the period of creating and recreating of the stories (i.e., Sasanian, Ghaznavids, or Ghorian), prepares a good ground for this research. This was studied at two levels, namely, structure and function of love. The findings reveal that in replacing the love-related themes with those of chivalry, love reconceptualisation is primarily shaped. This means that the story’s reliance on one of its reflective settings, such as epic-religious texts or the time of recreation, is revealed. The narrator, later, by focusing on that earlier reconceptualised love illustrates love affairs through four constructs, namely, lovers’ dates, problems and troubles, reaching each other, and death. As such, creating the meaning of the story is possible. Accordingly, in Dârâbnâmeh this has been achieved through reconceptualising a religious love, illustrating love affairs, and centralised and supremacist national-royal discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exploring the meaning of love in the discourse of Tarsoosi’s Dârâbnâmeh as a long folklore story
آقاگل‌زاده، فردوس(1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.   
آیدنلو، سجاد(1387)، «چند بن‌مایه و آیین مهم ازدواج در ادب حماسی ایران»، جستارهای نوین ادبی ، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، دوره 41، شماره 1(پی‌در پی160)، صص20-1.     
اسماعیلی، حسین(1380)، مقدمه بر: ابومسلم‌نامه، طرطوسی، جلد اول، تهران: قطره.
امیرسلیمانی، سهیلا(1383)، «زنان در تاریخ بیهقی»، ترجمه فرزانه قوجلو، بخارا، سال چهاردهم شماره 83، صص116-98.
بهمنی، کبری و ذوالفقار علامی(1395)، «خرده‌روایت‌ها، گریزگاه نقال از برنامه روایی»، دوماهنامه علمی جستارهای زبانی، دوره 7، شماره 6 (34)، صص224-199.  
جعفرپور میلاد، محمدکاظم کهدویی و محمدرضا نجاریان(1395)، «طرح یک فرضیه در تاریخ زندگانی ابوطاهر طرسوسی»، دوماهنامه علمی فرهنگ و ادبیات عامه، سال چهارم، شماره 8، صص194-169. 
حسینی سروری، نجمه(1393)، «تحلیل انتقادی گفتمان قصیده‌ای از سنایی عزنوی»، دوفصل‌نامه علمی کهن‌نامه ادب پارسی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره اول، صص 89-67.
رزمجو، حسین(1381)، قلمرو ادبیات حماسی ایران، جلد اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.   
رضی، هاشم(1359)، زروان در قلمرو دین و اساطیر، تهران: انتشارات فروهر.
زنر، آر. سی(1374) زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمة تیمور قادری، تهران: فکر روز.
ستاری، جلال(1395)، اسطوره‌های عشق و عاشقی در چند عشقنامه فارسی، چاپ دوم، تهران: میترا.
سجودی، فرزان(1397)، نشانه‌شناسی کاربردی، چاپ پنجم، تهران: نشر علم.
صفا، ذبیح‌الله(1344)، مقدمه بر: داراب‌نامه، طرسوسی، جلد اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
صفا، ذبیح‌الله، (1385)، تاریخ ادبیات ایران، خلاصه جلد اول و دوم، زیرنظر سید محمد ترابی، چاپ نهم، تهران: فردوس.
طرسوسی، ابوالطاهر، داراب‌‌نامه(1344)، تصحیح ذبیح‌الله صفا، جلد اول ،تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
عباسی، سکینه(1395)، بوطیقای قصه‌های بلند عامیانه فارسی(رمانس عام)، تهران: روزگار.
فرای،ر.ن(1392)، «تاریخ سیاسی ایران در دوره ساسانیان»، در: تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر. 
فریزر، جیمز جرج(1383)، شاخة زرین(پژوهشی در جادو و دین)، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
لاهیجی، شهلا و مهرانگیز کار، (1396)، شناخت هویت زن ایرانی2(درگسترة تاریخ)، تهران: انتشارات روشنگران و مظالعات زنان.
لوکونین، و.گ(1350)، تمدن ایران ساسانی، ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.  
مالمیر، تیمور و غلامرضا شمسی(1394)، «تحلیل تأثیر گفتمان حاکمیت در ترجمة الذریعه إلی مکارم الشریعه»، دوفصل‌نامه علمی کهن‌نامة ادب پارسی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره سوم، صص78-59.
مختاری، محمد(1394)، هفتاد سال عاشقانه؛ تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر و برگزیدة دویست و چهار شاعر1370-1300، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات بوتیمار.  
یارشاطر، احسان(1392)، پیشگفتار بر: تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.