تحلیل تطبیقی نقش سی مرغ در اساطیر ایران با نقش عقاب و ققنوس در اساطیردیگر تمدن‌های باستانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه زبان وادبیّات فارسی دانشگاه فرهنگیان یزد، یزد ، ایران

چکیده

سیمرغ در اساطیر ایرانپرنده‌ای مرتبط با آسمان و خورشید است که بیانگر اهمّیّت ویژۀآسمان و خورشید در اندیشه و زندگی ایرانیان است و از این رو گاهی سیمای ایزدی به خود می‌گیرد. به دلیل اهمّیّت نقش خورشید و آسمان در زندگی بشری و باورها و اعتقادات آنها، در دیگر تمدن­ها نیز پرندگانی دیگر مانند ققنوس و عقاب و حواصیل، کارویژۀ سیمرغ را در اسطوره‌ها ایفا می‌کنند. در این جستار، به بررسی تطبیقینقش برخی از پرندگان در اساطیرتمدن­هایی چون ایـران،یـونان، چین، مصر، آمریکا و بعضـی از تمدّن‌‌هـای مشهـور، بـه منظـور شناخت وجوه مشترک آنها، پرداخته شده‌‌است. شاخص‌‌ترین وجـه مشترک سیمرغ و پرندگان مشابه آن، نوزایی و حیاتبخشی و عامل پیوند میان زمین و آسمان یا عالم مادّی با عالـم علوی بـوده و مردمان سرزمین‌‌های مختلف، بـه هنگـام رویـارویـی بـا مشکلات، برای بـرطـرف شدن دشواری‌‌ها، به آنها پناه می‌‌برده‌‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of the role of Simorgh in Iranian mythology with the role of eagle and phoenix in the mythology of other ancient civilizations

نویسنده [English]

  • Fazlollah Rezaei Ardani
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian UniversityYazd, Yazd, Iran
چکیده [English]

Simorgh in Iranian mythology is a bird related to the sky and the sun, which shows the special importance of the sky and the sun in the thought and life of Iranians, and therefore sometimes takes on a divine image. Due to the importance of the role of the sun and sky in human life and their beliefs, in other civilizations, other birds such as phoenix, eagle and heron, play a special role of Simorgh in myths. In this article, a comparative study of the role of some birds in the mythology of civilizations such as Iran, Greece, China, Egypt, USA and some famous civilizations, in order to identify their commonalities, has been done. The most important common feature of Simorgh and similar birds is the revitalization and connection of earth and sky or material world with the Alawite world, and people of different lands take refuge in them to overcome problems when faced with problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Simorgh
  • Phoenix
  • Eagle
  • Falcon
  • Myth
قرآن کریم
برن، اوسیلا (1381). اسطوره‌های یونانی، مترجم: عباس مخبر، تهران: مرکز.
پاک نهاد، محمد (1399). «تحلیل حاکمیت تقدیر در شاهنامه فردوسی بر اساس کردارهای فراطبیعی آینده خوانی و پیشگویی»، کهن نامنة ادب پارسی، سال یازدهم، شماره دوم، صص 111-151.
پورداود، ابراهیم (2535). فرهنگ ایران باستان، تهران: دانشگاه تهران.
پورنامداریان، تقی (1374). دیدار با سیمرغ،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پین سنت، جان (1380). اساطیریونان، مترجم: باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
توب، کارل (1375). اسطوره‌های آزتکی و مایایی، مترجم: عباس مخبر، تهران: مرکز.
جین گرین، میراندا (1376). اسطوره‌های سلتی، مترجم: عباس مخبر، تهران: مرکز.
حسن‌‌دوست،محمّد (1395).فرهنگریشه‌شناختی زبان فارسی،تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.   
حیدرنیای راد، زهره و علی رضا شعبانلو (1396). «تحلیل اسطوره سیمرغ در شاهنامه فردوسی»، کهن نامة ادب پارسی، سال هشتم، شمارۀ اوّل، صص 130-105.
دورانت، ویلیام جیمز، (۱۳۷۸). تاریخ تمدّن یونان باستان، مترجمان، امیرحسین آریان‌پور، فتحاللهمجتبایی، هوشنگ پیرنظر، تهران:علمی‌ و فرهنگی.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1385/ د). فرهنگ نمادها، جلد 4، مترجم: سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
فردوسی، ابوالقاسم (1377). شاهنامه، تهران: سوره.     
قلیزاده، خسرو (1389). «خاستگاه سیمرغ از دیدگاه اسطوره‌‌شناسی تطبیقی»، فصلنامة پژوهش­های ادبی، شمارۀ 288، صص 96-61.
کریستی، آنتونی (1373). اساطیر چین، مترجم: باجلان فرّخی، تهران: اساطیر.
کویاجی، جی. سی. (1378). مانندگی اسطوره‌های ایران و چین، مترجم: کوشیار کریمی طاری، تهران: نسل نواندیش.
گزیدة سرودهای ریگ ودا (1372). مترجم: سید محمد رضا جلالی نائینی، تهران: نقره.
محجوب، محمّدجعفر (1395). سی قصّه از شاهنامه، تهران: مروارید.      
مختاری، محمد (1379). اسطورة زال، تهران: توس.
مقدم، محمد (1385). جستاری دربارة مهر و ماه، تهران: هیرمند.
مک کال، هنریتا (1379). اسطوره‌های بین النهرینی، مترجم: عباس مخبر، تهران: مرکز.
ممتحن، حسینعلی (۱۳۴۹). کلیّت تاریخ عمومی،تهران: دهخدا.  
مینوی خرد (1354). مترجم: احمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
وارنر، رکس (1389). دانشنامۀ اساطیر جهان، برگردانِ ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: اسطوره.
ویو، ژ. (1381). اساطیر مصر، مترجم: ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: کاروان.
هارت، جرج (1393). اسطوره‌های مصری، مترجم: عباس مخبر، تهران: مرکز.
هال، جیمز (1387). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرغ و غرب، مترجم: رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
همیلتون، ادیت (1376). سیری در اساطیر یونان و روم، مترجم: عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر.
یاحقی، محمّدجعفر (1389). فرهنگ اساطیر و داستان‌‌واره‌‌هادرادبیّات فارسی،تهران: فرهنگ معاصر.
علیخانی، پریسا و همکاران (1397). در مقالۀ «مطالعه‌‌ی تطبیقی پرندگان اسطوره‌‌ای در ایران و تمدّن‌‌های مجاور، مطالعۀ موردی سیمرغ و عنقا»، نشریه جلوة هنر، سال دهم، شماره 2، صص66-55.
صدرایی، رقیه (1394). «بررسی و تحلیل نقش جلوۀ سیمرغ در آینۀ متون عرفانی با تکیه بر منطق‌‌الطّیر عطّار و مثنوی مولانا»، فصلنامة تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیّات فارسی (دهخدا)، دورۀ 7 زمستان 1394 شمارۀ 26، صص 199-179.
نیری، محمد یوسف (1385). «سیمرغ در جلوه‌‌های عام و خاص»، مجله علوم اجتماعی و انسانی، شمارۀ 48.
 طباطبایی، احمد (1335). «سیمرغ در چند حماسۀ ملّی»، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی تبریز، ش 36.
رویانی، وحید (1396). «سیمرغ در ادبیّات عامیانۀ ایران»، مجلّۀ فرهنگ و ادبیّات عامه، ش 16.
خزایی، محمد و فریناز فربود (1382). «بررسی تصویر نماد سیمرغ»، مجلّۀ هنرهای تجسمی، شمارۀ 20.
فراستی، محمّدرضا و حمیدحسن‌‌نژاد کاشانی (1394) در مقالۀ «سیمای سیمرغ در شاهنامه، اوستا و متون پهلوی»،فصلنامۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، پیاپی ۱۱۵.
سلطانی گرد فرامرزی، علی (1372). سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران، تهران: مبتکران.