نسخه‌شناسی و گونه‌شناسی « مناظرالأنوار»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بعضی از آثارند که تلفیقی از چندین گونه به شمار می‌آیند، تا حدی که برای داوری گونه‌شناسی آنها نمی‌توان قاطعانه و کلی حکمی صادر کرد. مناظر‌الأنوار یکی از این نوع آثار است که عبدالرزاق بن محمد اسحق متخلص به یمینی شاه‌آبادی در آغاز قرن سیزدهم نگاشته است. اثری که اگرچه مشهور و طراز اول نیست؛ ولی نمونة بسیار خوبی برای شناخت گونة آمیغی و نیز سیر تکوین و تطور این جنس گونه‌ در مباحث نظری گونه‌شناسی ادب فارسی است. پایة اصلی مناظر‌الانوار تاحدی ادامة اصطلاح‌نامه‌نگاری‌های ادبی در وصف معشوق است. این اثر، کتاب کلیات- جزئیات، لذة‌النساء ضیاء نخشبی و نیز مرآة‌الجمال‌ از زیرگونة سراپا را فرایاد می‌آورد. از سوی دیگر نویسنده افزون بر توضیح و تفسیر برخی لغات و اصطلاحات هندی و پسندهای زیباشناسانة اهالی شبه قاره، در فصل پیوست برای غنای اثر خویش از آوردن توضیحات احوالی شاعران و نیز به مناسبت ذکر اوصاف معشوق، از نقل شواهد اشعار صنفی هم کوتاهی نکرده است. مقالة حاضر تلاش دارد تا بعد از معرفی نسخه‌شناسانة اثر، آن را از لحاظ گونه‌شناسی بررسی کند. البته آن چیزی که از این اثر به دست ما رسیده، گزینشی از رادهاکشن فیروزه‌حصاری است که در کتابخانة دانشگاه پنجاب لاهور با شمارة نسخة 5786 نگهداری می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Codicological and Genre Analysis of Manāzir al-Anvār

نویسنده [English]

  • Saeid Shafieioun
Associate Professor of Persian Language and Literature, University of Isfahan,Isfahan,Iran
چکیده [English]

There are a number of literary works which are considered as a mixture of different genres to the extent that we cannot suggest a general and definite idea about their typology. Manāzir al-Anvār is one of such works written in early thirteenth century by Abdulrazāq ibn Mohammad known as Yamini Shāhābādi. Although this work is not much famous and high-ranked, it is a very good example for gaining knowledge about mixed genre and its history and evolution within the field of Persian genre analysis. This work continues the tradition of literary terminologies on the description of the beloved more or less. It also brings to the mind certain works like Koliāt-Joziāt and Lezat al-Nesā' by Zia Nakhshabi as well as Mirāt al-Jamāl which is categorized under Sarāpā. On the other hand, in addition to explicating and interpreting some Indian words and terms and aesthetic trends of the Subcontinent, the writer has used some biographical notes on poets and also some evidence from their poems while describing the states of the beloved in the appendix section in order to enrich his work. After providing a codicological introduction of this work, this paper aims to offer a genre analysis of it and examine its writing and stylistic tradition. Of course, the only manuscript to which we have access is a selection of Radhakshen by Firooze Hesari which is held in the library of Punjab Lahore University as ms.5786

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manāzir al-Anvār
  • manuscript
  • mixed genre
  • beloved's description
  • Yamini Shāhābādi
آذری طوسی. (1378). جواهرالاسرار (بخش کلام شعرا). تصحیح و شرح محسن محمدی فشارکی. پایان‌نامۀ دکتری. دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان.
آزاد بلگرامی، غلام‌علی. مثنوی مرآة الجمال. میکروفیلم. نسخۀ علیگر به شمارۀ 81/ 89165574 .
ابن کمال پاشا، احمد بن سلیمان. (1322ق). رجوع الشیخ إلی صباه فی القوة علی الباه. چاپ اوّل. بی‌نا.
اختر هوگلی، قاضی محمدصادق‌خان(1392). تذکرة آفتاب عالمتاب، تصحیح مریم برزگر، تهران، انتشارات سفیر اردهال
ازنیقی هروی، محمّد بن محمّد بن قطب. هوس نامه. مرکزی. نسخه به شمارۀ 2396.
ازنیقی هروی، محمّد بن محمّد بن قطب. (1390). تصحیح انتقادی هوس‌نامه. ندا یوسفی‌پور.پایان‌نامۀکارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات دانشگاه سمنان.
الفیه شلفیه. قرن 11. نسخۀ خطی مجلس به شمارۀ 13062.
برهانی، حجت و مریم صالحی‌نیا(1394)، «طرزهای شعری نزد قدما»، کهن‌نامة ادب، ش1. بهار.45-23.
ثاقب، محمّدحسین. دیوان. نسخۀ ملک به شمارۀ 6240.
رامی، شرف‌الدین.(1376). انیس العشّاق. تصحیح محسن کیانی. تهران: روزنه.
سبزیان مرادآبادی، سعید و میرجلال‌الدین کزازی(1388)، فرهنگ نظریه و نقد ادبی، تهران: انتشارات مروارید.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1375). «شاعری در هجوم منتقدان» (نقد ادبی در سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی)، چاپ اوّل. تهران: آگه.
شفیعیون، سعید (1389). «سراپا؛ یکی از انواع ادبی غریب فارسی». جستارهای ادبی. ش 17. پاییز. صص 147- 174
شفیعیون، سعید (1394). «درنگی بر چند گونۀ هم‌سنگ: کارنامه، شهرآشوب، اشعار صنفی و شهرانگیز». نقد ادبی. س8 ش30، تابستان، صص81-117.
شفیعیون، سعید (1398). «نقد و تحلیل نگاهی تحلیلی به علم بیان». پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی. س نوزدهم. ش 3. خرداد. صص 129- 151.
شکوه بهادر، محمدحیدر.(1255). زیبایی‌های اندام انسان. جنگ خطی کتابخانة ملک به شمارة 01974
صبا، مولوی محمدمظفرحسین بن محمد یوسفعلی (1343). تذکرۀ روز روشن. تصحیح محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت. تهران: کتابخانۀ رازی.
صدیق حسن خان بهادر، محمد. (1394). شمع انجمن. تصحیح محمدکاظم کهدویی. یزد: دانشگاه یزد.
ضیاء نخشبی. (1379). جزئیّات و کلیّات یا چهل ناموس. تصحیح علی محمّد مؤذّنی. تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
موهن لعل انیس. (1239). انیس الأحباء. ترتیب و تقدیم پروفسور انوار احمد.پنته: کتابخانۀ خدابخش.
نوشاهی، عارف. (1396).فهرست نسخه‌های خطی فارسی پاکستان. تهران: میراث مکتوب.
یمینی شاه‌آبادی. مناظرالأنوار. نسخۀ خطّی دانشگاه پنجاب لاهور. مجموعۀ شیرانی شمارۀ 5786/ 2468/ 1.
مجموعه طبی. نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 6126.
David Duff (2002) “Intertextuality versus Genre Theory: Bakhtin, Kristeva and the Question of Genre”, Paragraph, A Journal of Modern Critical Theory, 25, (1): p: 54-73.
Alester Fawler(2014) “ Transformations of Grnre” Modern Genre Theory, David Duff ,New york, pp 232-249