تأثیر متون صوفیانۀ فارسی بر تفسیر ثمانیۀ خواجه‌محمد پارسا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

خواجه‏­محمّد پارسا (م: 822 هـ.ق)، از مشایخ فرقة نقشبندیه و صوفیانِ نامدار عصر تیموری و صاحب تألیفات متعدّدی در حوزة تصوّف و تفسیر قرآن است. یکی از آثار وی، تفسیر ثمانیه، تفسیر هشت سورة کوتاه جزء سی‌ام قرآن است. وی در این اثر، همچون دیگر مکتوبات خویش، از آثار عربی و فارسی پیش از خود بسیار بهره گرفته و گاه به مآخذ خود اشاره کرده و در موارد متعدّدی اشاره‌ نکرده است. مسئلة اساسی این مقاله آن است که آیا تمامی بخش‌های فارسی این اثر، حاصل ذهن و قلم خواجه‌پارساست یا بخش‌هایی از آن برگرفته از آثار متقدّمان است و نویسنده به منابع خود اشاره نکرده است؟ با بررسی بخش‌های فارسی کتاب، این نکته مشخّص می‌شود که شماری از این مطالب، برگرفته از آثاری چون شرح تعرّف، کیمیای سعادت، مرصادالعباد و مصباح‌الهدایه است که مؤلّف بی‌آنکه نامی از صاحبان آن آثار ببَرد، بخش‌هایی از آن‌ها را ذکر کرده است. این نکته موجب می‌شود تا خواننده در تحلیل محتوایی و زبانی این اثر کمتر به خطا بیفتد و مبنای بررسی‌های خویش را بر این‌ بخش‌ها بنیان نگذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Influence of Persian Sufi Texts on the Secondary Interpretation of Khajeh Mohammad Parsa

نویسندگان [English]

  • Mohammadebrahim Maalmir 1
  • Gholamreza Salemian 2
  • soheil yari-e-goldarreh 3
1 Associate Professor of persian language and literature, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Associate Professor of persian language and literature, Razi University, Kermanshah, Iran.
3 Ph.D. candidate of persian language and litarature, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Khawaja Muhammad Parsa (d. 822 AH), is one of the sheikhs of the Naqshbandiyya sect and famous Sufis of the Timurid era. he has authored numerous works in the field of Sufism and interpretation of the Qur'an. Tafsir Samaniyah, One of his works, is the commentary of eight short chapters of the thirtieth part of the Quran. To write this work, like his other writings, he has utilized a lot of Arabic and Persian late works; sometimes he has referred to his sources but in many cases he has not mentioned them. The main issue of this article is whether all the Persian parts of this work are the outcomes of the mind and the style of Khajeh Parsa or may some parts of it are taken from the works of predecessor authors and he has not mentioned his sources? studying the Persian parts of the book, it is clear that a number of these materials are taken from some works such as Sharh-e-Tarrof, Kimia-e-Saadat, Mersad-ul-Ebad, and Mesbah-ul-Hedayah whish he didn’t even mention them. This point can lead readers to make less mistakes about the content and linguistic analysis of this work and also make them aware of using these sections.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khwaja Mohammad Parsa
  • Tafsir Samanieh
  • Sharh Tarrof
  • Kimia’e Saadat
  • Mersad Al-Ebad
  • Mesbah Al-Hedayah
- اسلامی، سیّدحسن(1391)، «چو دزدی با چراغ آید: سرقت علمی در سطح دانشگاهی»، آینة پژوهش، سال بیست و دوم، شمارة یکم، ص 7-17.
- اسلامی، سیّدحسن(1390)، «ملاصدرا و معضل انتحال: بازسنجی دفاعیه‌ها»، آینة پژوهش، سال بیست و دوم، شمارة پنجم، ص 22-36.
- بهار، محمّدتقی(1384)، سبکشناسی (تاریخ تطوّر نثر فارسی)، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
- پارسا، خواجه‌محمّد(1354)، قُدسیه (کلمات بَهاءالدّین نقشبند)، مقدّمه و تصحیح و تعلیق: احمد طاهرى عراقى‏، تهران: طَهورى.‏
- پارسا، خواجه‌محمّد(848)، تفسیر خواجه‌‌محمّد پارسا، نسخۀ خطّی شمارة 72، ترکیه: کتابخانة مرادمُلّا.
- جامی، عبدالرّحمان(1390)، نَفَحات الأُنس مِن حَضَرات القُدس، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: محمود عابدی، چاپ ششم (دوم سخن)، تهران: سخن.
- خواندمیر، غیاث‌الدّین(1380)، تاریخ حبیب السِّیَر، 4ج، چاپ چهارم، تهران‏: خیّام‏.
- درایتی، مصطفی(1391)، فهرستگان نسخههای خطّی ایران (فَنخا)، جلد هشتم، تهران: سازمان اَسناد و کتابخانة ملّی ایران.
- رازی، نجم­الدّین(1379)، مِرصادالعِبادِ مِنَ المَبدَأ إلی المَعاد، تصحیح محمّدامین ریاحی، چاپ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا(1392)، «ثعلبی/میبدی»، چاپ شده در: اوراق عتیق، به کوشش سیّد محمّدحسین حکیم، دفتر سوم، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اَسناد مجلس شورای اسلامی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا(1394)، در هرگز و همیشة انسان (از میراثِ عرفانیِ خواجه عبدالله انصاری)، محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
- ‏صفا، ذبیح‌الله(1378)، تاریخ ادبیات در ایران، 8ج، چاپ هشتم، تهران: انتشارات فردوس‏.
- غزّالی، محمّد(1383)، کیمیای سعادت، به کوشش: حسین خدیوجم‏، 2ج، چاپ یازدهم، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏.
- کاشانى، ‏عزّالدّین محمود(1394)، مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، به تصحیح: جلال‌الدّین همایی، تهران: ‏هُما.
- مُستَملى بخارى، ‏اسماعیل(1363)، شرحُ التَّعَرُّفِ ِلمذهبِ التَّصَوُّف‏، با مقدّمه و تصحیح و تحشیه: محمّد روشن‏، 5ج، تهران: ‏انتشارات اساطیر.
- مکاریک، ایرنا ریما(1384)، دانش‌نامه‌ی نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر، محمّد نبوی، چاپ یکم، تهران: آگه.