کهن‌نامه ادب پارسی

کهن‌نامه ادب پارسی

تصحیح چند خطا و لغزش در دانشنامۀ حکیم میسری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان
هاشم صادقی 1
اکبر حیدریان 2
1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
10.30465/cpl.2022.7616
چکیده
پس از تصحیح و چاپ دانشنامۀ حکیم میسری در سال 1366 به اهتمام دکتر برات زنجانی، این اثر، چندبار دیگر تجدید چاپ شده است. با وجود اینکه متن، تک‌نسخه‌ای است و گاه مصحح، حاشیه‌های متن را به‌عنوان نسخه‌بدل در نظر گرفته‌ است، متن حاضر از گزندِ آسیب‌های تصحیحی و تحریفی به دور نمانده است. در این جستار، تلاش شده است با  استفاده از منابع جانبی و به کارگیری آن، کاستی‏ها و نابسامانی‏های موجود در تصحیح دانشنامۀ حکیم میسری در دو قالب کلّیِ «تصحیف و تحریف» و «بدخوانی نسخه» مشخّص شود. لذا، برای بررسی دقیق‌تر، از منابع طبّی معتبر استفاده شده است. بر این اساس، نویسندگان این جستار، پیشنهادهایی برای بازنگری در بخش‌هایی از تصحیح دانشنامۀ حکیم میسری ارائه می‌دهند و امید است حاصل این پژوهش ‑که گامی برای غنایِ مطالعاتِ متون طبّی قدیم است‑ پژوهندگان را در حلّ‌وفصل پاره‌ای از دشواری‌ها و تعقیدهای متن یاری ‌دهد.
کلیدواژه‌ها
دانشنامۀ حکیم میسری
طبّ قدیم
تصحیح انتقادی
برات زنجانی

عنوان مقاله English

Correcting Several Errors and Miswords in Meysari Encyclopedia

نویسندگان English

Hashem Sadeghi Mohsenabad 1
Akbar Heidarian 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Neyshabur University, Neyshabur, Iran
2 PhD student in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashahad, Mashahad, Iran,
چکیده English

The Meysari encyclopedia has been published several times after being corrected by Dr. Barat Zanjani in 1987. However, it has been distorted and misrepresented though it is a single version text, and the corrector considered the text marginal notes as a duplicate version. The present study highlighted the corrected Meysari encyclopedia’s shortcomings in terms of “distortion and correction” and “misreading” by employing ancillary authentic medical references. As a result, the present study provided some recommendations for reviewing some parts of the Meysari encyclopedia, and it is hoped that the present study results, which is a stepping stone for enriching the old medical references, support scholars in dealing with difficulties and complications of the Meysari encyclopedia.

کلیدواژه‌ها English

Meysari Encyclopedia
Traditional medicine
Critical correction
Barat Zanjani
  1. آذر، اسماعیل و محمود عبّاسی و مرجان محلوجیان. (1388). «نگاهی به روان‌شناسی چهره در دانشنامۀ حکیم میسری». مجلّۀ حقوق پزشکی. شمارۀ 10. صص 34-13.
  2. ابن‌جزار. (1998). الاعتماد فی الأدویة المفردة. بیروت: شرکة المطبوعات للتوزیع و النشر.
  3. ابن‌جزله، یحیی‌بن عیسی. (1431). منهاج‌البیان فی ما یستعمله‌الإنسان. تصحیح محمود مهدی بدوی. قاهره: جامعة الدول العربیة.
  4. ابن‌سینا، حسین‌بن عبداللّه. (1390). الأرجوزة‌ السینائیه فی المسائل الطبّیّه. تصحیح و تحقیق و ترجمه مجید نیمروزی و حسین کیانی. شیراز: نوید شیراز.
  5. ابن‌سینا، حسین‌بن عبداللّه. (1370). قانون در طب. ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی (هه‌ژار). تهران: سروش.
  6. ابونصر فراهی، مسعودبن‌ابی‌بکر. (1361). نصاب‌الصّبیان. تصحیح محمّدجواد مشکور. تهران: اشرفی.
  7. احمد، شمس‌الدّین. (1387). خزائن‌الملوک. مقدّمه‌نویس محمّدمهدی اصفهانی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  8. احمد، نذیر. (1372). «دربارۀ ممدوح میسری حکیم». مجلّۀ ایران‌شناسی. شمارۀ 17. صص 167-159.
  9. اخوینی بخاری، ابوبکر ربیع‌بن احمد. (1397). هدایة‌المتعلمین فی الطّب. تصحیح منیره عبدالهی. تهران: چوگان.
  10. امیری، منوچهر. (1353). فرهنگ داروها و واژه­های دشوار: یا تحقیق در بارۀ کتاب الابنیه عن حقائق الادویه موفق­الدین ابومنصور علی هروی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  11. انصاری شیرازی، علی‌بن حسین. (1371). اختیارات بدیعی. تصحیح محمّدتقی میر. تهران: شرکت دارویی پخش رازی.
  12. انوری، حسن (به سرپرستی). (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
  13. بغدادی، علی‌بن احمد. (1362 ق). المختارات فی الطّب. بی‌جا. دایرةالمعارف العثمانیّه.
  14. بیرونی، ابوریحان. (1383). الصّیدنه فی الطّب. ترجمۀ باقر مظفّرزاده. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  15. تاج­بخش، حسن. (1385). فرهنگ اغراض طبّی. ضمیمۀ الاَغراض الطّبیه و المباحث العلائیّه، اسماعیل بن الحسن جرجانی. تصحیح حسن تاج­بخش. تهران: دانشگاه تهران با همکاری فرهنگستان علوم.
  16. تبریزی، محمّدحسین بن خلف. (1362). برهان قاطع. تصحیح محمّد معین. تهران: امیرکبیر.
  17. جرجانی، سیّد اسماعیل. (1385). الاَغراض الطّبیه و المباحث العلائیّه. تصحیح حسن تاج­بخش. تهران: دانشگاه تهران با همکاری فرهنگستان علوم.
  18. جرجانی، سیّد اسماعیل. (1350). ذخیرۀ خوارزمشاهی. به کوشش محمدتقی دانش­پژوه و ایرج افشار. تهران.
  19. جمالی یزدی، ابوبکر مطهّر. (1386). فرّخ­نامه. تصحیح ایرج افشار. تهران: امیر کبیر.
  20. حاجی شریف، احمد (عطّار اصفهانی). (1386). دایرة‌المعارف گیاه‌درمانی در ایران. تهران: حافظ نوین.
  21. خوارزمی، ابوعبداللّه محمّدبن احمدبن یوسف. (1409). مفاتیح­العلوم. تحقیق ابراهیم الأبیاری. بیروت.
  22. دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.
  23. رازی، محمّدبن زکریا. (1387). منصوری فی الطب. تصحیح حازم بکری صدیقی. ترجمۀ محمّدابراهیم ذاکر. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  24. رشنوزاده، بابک. (1388). «دانشنامۀ میسری». کتاب ماه علوم و فنون. شمارۀ 121. صص 51-48.
  25. رشیدی، عبدالرشیدبن عبدالغفور. (1386). فرهنگ رشیدی. تصحیح اکبر بهدادوند. تهران: سیمای دانش.
  26. شاه‌ارزانی، محمّد اکبر بن محمّد. (1391). مفرح‌القلوب (شرح قانونچۀ چغمینی). تصحیح اسماعیل ناظم و محسن باغبانی. تهران: المعی.
  27. شیرازی، فتح‌اللّه‌بن خیرالدّین. (1386). ترجمۀ فارسی کلیات قانون ابن‌سینا. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  28. عقیلی خراسانی، محمدحسین ­بن محمد. (1380). مخزن الأدویه. بی‌جا: باورداران.
  29. قزوینی، محمّد. (1383). «وصف اجمالی منظومه‌ای در طب موسوم به «دانشنامه»». مجلّۀ نامۀ بهارستان. شمارۀ 9 و 10. صص 92-85.
  30. گلشنی، اکرم. (1391). طب و مضامین طبّی و بازتاب آن در ادب فارسی. تهران: سخن.
  31. گیلانی، علی. (1387). مجربات حکیم گیلانی. مقدّمه‌نویس محمّدمهدی اصفهانی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  32. لازار، ژیلبر. (1387). «دو رسالۀ پزشکی از سدۀ چهارم هجری به زبان فارسی (هدایة‌المتعلمین و دانشنامه)». مجلّۀ نامۀ بهارستان. شمارۀ 13 و 14. صص 196-189.
  33. متینی، جلال. (1351). «دربارۀ دانشنامۀ میسری». مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی مشهد. شمارۀ 3. صص 628-593.
  34. محمّدصادق علیخان. (1323 ق). مخازن‌التعلیم. دهلی: مطبع فاروق.
  35. مراغی، عبدالهادی­بن محمّد. (1384). منافع حَیَوان. تصحیح محمّد روشن. تهران: بنیاد موقوفات افشار.
  36. ناظم جهان، محمّداعظم. (1393). اکسیر اعظم. به کوشش رشید تفقد. تهران: المعی.
  37. نفیسی، علی‌اکبر (ناظم‌الأطباء). (1355). فرهنگ نفیسی. تهران: کتابفروشی خیّام.
  38. واجد علیخان. (1307 ق). علم‌الأبدان. لکهنو: منشی نولکشور.
  39. وطواط، رشیدالدّین. (1376). لطایف‌الأمثال و ظرایف‌الأقوال. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات حبیبه دانش‌آموز. تهران: میراث مکتوب.
  40. هروی، موفق­الدین ابومنصور علی. (1346). الابینه عن حقایق الأدویه (روضة­الانس و منفعةالنفس). تصحیح احمد بهمنیار. به کوشش حسین محبوبی اردکانی. تهران: دانشگاه تهران.
کهن‌نامه ادب پارسی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35
پاییز و زمستان
بهمن 1401
صفحه 157-181