« صکوک‌الدلیل حماسه‌ای مضحک به تقلید از شاهنامه »

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران

4 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

ابوالحسن یغمای جندقی از شاعران عصر قاجار است که مفاسد روزگار خود را با طنز به نقد کشیده است. از شگردهای او نقیضه­پردازی از شاعران پیشین سبک خراسانی و عراقی است. مثنوی «صکوک­الدلیل» منظومه­ای564 بیتی در هجو یکی از همعصران اوست که شاعر در سرایش آن به شاهنامۀ فردوسی نظر­ دارد. این مقاله  براساس مؤلفه­های حماسۀ مضحک به مطالعۀ شکل، ساختار و درون­مایۀ­ «صکوک­الدلیل» می­پردازد و  آن را با انواعی چون نقیضه و بورلسک مقایسه می­کند. یغما با بهره­گیری از روش نقیضه پردازی می­کوشد در اشعارش خلاقیت را جایگزین تقلید نماید. او در این کار تا حدودی موفق بوده است؛ اما گاه تغییر آهنگ از لحن حماسی به لحن تعلیمی و تلفیق آن دو با هم این منظومه را از یکپارچگی سبکی به دور ساخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sokkal-Adal, a Mock epic, in imitation of Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Bashir Nikdel kelashami 1
  • Ali Pedram Mirzaei 2
  • Parvin Tajbakhsh 3
  • Hossein Yazdani 4
  • Ayoob Moradi 4
1 Phd student in Persian language and literature, Payam Noor university, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Persian language and literature, Payam Noor university, Iran
3 Associate Professor, Department of Persian language and literature, Payam Noor university, Iran
4 Associate Professor, Department of Persian language and literature, Payam Noor university, Iran
چکیده [English]

Abolhassan Yaqmā Jandaghi, is one of the poets of Qajar era that has criticized verbally the corruption of the times by using the technique of satire in his poems. One of the techniques he has used, is a parody of the antecedent poets of Khorasani and Iraqi styles. The Masnavi of Sokkal-Adal, a poetry that has been composed in 564 verses, satirizes one of his contemporary poets so that in its composition the poet has considered Shahnameh of Ferdowsi. According to the topic, this paper tries to investigate the form, the structure and the theme of Sokkal-Adal based on the components of Mock epic and it compares the Mock epic with other kinds of literary figures including parody and Burlesque. To benefit from the technique of parodying, Yaqma tries to replace the literary imitation with creativity in his poems and He partly achieved its goal, but sometimes changing the tone of poems from heroic tone to doctrinal tone and combining these two tones have kept the poetry away from the textual coherence

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sokkal-Adal
  • Yaqma Jandaghi
  • Mock Epic
  • parody
  • Burlesque
آرین پور، یحیی (1372)، از صبا تا نیما، ج1: تهران: انتشارات زوّار.
آیدنلو، سجاد (1388)، از اسطوره تا حماسه، تهران: سخن.
اخوان ثالث، مهدی (1374)، نقیضه و نقیضه سازان، به کوشش ولی الله درودیان، تهران: انتشارات زمستان.
اصلانی، محمدرضا (1395)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، تهران: نشر مروارید.
انوشه، حسن (1376)، دانشنامۀ ادب فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بهزادی اندوهجردی ، حسین (1383)، طنزپردازان ایران از آغاز تا پایان دورۀ قاجار، تهران : دستان.
پلارد، آرتور(1395)، طنز، ترجمۀ سعید سعیدپور، تهران: نشر مرکز.
جوادی، حسن (1384)، تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: کاروان.
حری ، ابوالفضل (1387)، دربارۀ طنز ،تهران : سورۀ مهر.
دهخدا، علی اکبر (1370)، لغت نامه، ج9: انتشارات دانشگاه تهران.
سلیمانی، محسن (1391)، اسرار و ابزار طنز نویسی: سورۀ مهر.
سمیعی، احمد (1393)، نگارش و ویرایش،تهران: سمت.
شمس قیس رازی (بی تا)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح قزوینی و مدرس رضوی، تهران: کتابفروشی تهران.
شمیسا، سیروس (1374)، انواع ادبی، تهران: فردوس.
شهریاری، حسن و حاجی رحیمی،فاطمه(1399)، تاثیر ارواح مردگان بر کردار قهرمان در منظومه­های حماسی(گیل گمش،ایلیاد، ادیسه، انه اید، شاهنامه، بهمن نامه، شهریارنامه)، کهن نامۀ ادب پارسی،سال یازدهم ،شماره2، صص(171-193).
صفا، ذبیح­الله (1363)، حماسه­سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
عرب نژاد، زینب و همکاران (1395): «اصطلاح شناسی تطبیقی نقیضه و پارودی»، ادبیات تطبیقی، س8، ش 15،صص245-267.
عرب­نژاد، زینب و همکاران(1397)، «بررسی تطبیقی دو حماسۀ مضحک موش و گربه و تجاوز به طرّه گیسو»، ادبیات تطبیقی،س8، ش19، صص 156-136.
کاسب، عزیزالله (1366)، چشم انداز تاریخی هجو ، تهران: مولف.
محمدی، علی و تسلیم جهرمی، فاطمه (1393)، «بررسی و تحلیل حماسه های مضحک و گونه های آن در زبان فارسی»، جستارهای نوین ادبی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد.صص122-87 .
مختاری اردکانی، محمدعلی (1373)، «جهانی های معنایی در زبان عامیانه»، زبان شناسی، ش21.صص79-58.
موسوی گرمارودی، سید علی(1396)، دگرخند ، درآمدی کوتاه بر طنز ، هزل و هجو، ویراست دوم ، تهران :هرمس.
نظری تاویرانی، علی نظر و پارسا، سید احمد(1397)، نوآوری­های یغمای جندقی در هجوسرایی، شعرپژوهی، س10، ش4، پیاپی38،صص198-181.
نوح، نصرت­الله (1356)، یغمای جندقی عبیدی دیگر در دورۀ قاجار(1)، یغما، ش353، صص737-731.
یغمای جندقی، ابوالحسن (1384)، دیوان اشعار، ج1، تصحیح سید علی آل داود، تهران: توس.
Cuddon.J.A. (1976), “A dictionary of literary terms”, Great Britain.Member of the BPCC Group, Aylesbury,Bucks.                                                                                           
Robertstone,R(2009), “Mock-Epic poetry from Pope to Heine”, Oxford University Press.